‘Tussen de extremen van open en gesloten grenzen ligt een waaier aan humane mogelijkheden’

‘Kunnen we zonder onze eigen economische welvaart voorop te stellen, de mens voor ons als (mede)mens in nood benaderen?’ vraagt Barbara Mertens van Logia.

Een tweetal jaar geleden kreeg ik telefoon van een radeloze Syrische vrouw uit Brussel. Ik kende haar niet, maar al na enkele zinnen barstte ze in tranen uit. Ze smeekte me of ik haar kon helpen om haar familie in Syrië naar België te laten overkomen. De stad waar ze woonden werd non-stop onder vuur genomen. De vrouw sliep al nachten niet meer.

‘En weet je, zei ze, weet je wat het ergste is? Er worden ook Belgische wapens tegen hen gebruikt! Hoe moet ik me nu tegenover België verhouden, het land waar ik al meer dan tien jaar gelukkig woon?’ Onmachtig haakte ik een half uur later de telefoon in.

Het drama dat deze Syrische migrante in België doorstond, maakt alvast één ding duidelijk. De economische, sociale, politieke en internationale realiteit waarin we leven is zoveel meer complex dan een schijnbaar heldere herleiding van het migratiedebat tot open of gesloten grenzen.

Hoe nabij moet onze naaste zijn, oppert De Wever in zijn opiniestuk. Wel, blijkbaar toch zo nabij dat de één zijn brood, de ander zijn dood is. Zelfs al ligt er zo’n 4000 kilometer tussen onze Belgische wapenfabrieken en het zwaar getormenteerde Syrië. Ons lot is zoveel meer met elkaar verbonden dan op het eerste zicht lijkt. Er zit zo vaak al dan niet verdoken geweld in onze relaties.

Wat weegt uiteindelijk door in het discours van De Wever? Is het effectief de angst voor open grenzen die onze huidige levensstandaard zouden aantasten? Of gaat het om het feit dat het moeilijk is om solidair te blijven met mensen die genieten van onze sociale voorzieningen zonder daartoe bijgedragen te hebben of te kunnen bijdragen, zoals De Wever eerlijk stelt? Ook werklozen en langdurig zieke medeburgers krijgen het hard te verduren in deze tijd.

Dat dit moeilijk is, begrijp ik wel. Misschien is de vraag uiteindelijk niet hoe nabij onze naaste moet zijn opdat we met hem solidair zouden zijn (medeburger in de natiestaat volgens Bart De Wever). Maar wel, kunnen we naaste worden van iemand die niets ‘heeft opgebracht’ of ‘kan opbrengen’? Kunnen we zonder onze eigen economische welvaart voorop te stellen, de mens voor ons als (mede)mens in nood benaderen?

Tussen de extremen van open en gesloten grenzen ligt bovendien een waaier aan humane mogelijkheden. Het hardhandig buitenhouden en criminaliseren van vluchtelingen, is geen garantie op het behoud van onze welvaartstaat. Studies en cijfers wijzen er bovendien op dat doemscenario’s zoals een totale ineenstorting van de sociale zekerheid als gevolg van de migratiestroom, ver van de realiteit verwijderd zijn.

Wat mij nog het meest verontrust, is dat de mens gereduceerd wordt tot zijn economisch nut. Mensenrechten worden daardoor op een vaak schrijnende manier gereduceerd en aangetast. Net dat komt het algemeen belang allesbehalve ten goede. Onrecht creëert onrecht.

Een Syrische Jezuïet vroeg me eens of ik wist wanneer de eersten de laatsten zullen zijn en de laatsten de eersten. ‘Dat is enkel wanneer we allen samen aankomen’, glimlachte hij toen ik hem het antwoord schuldig bleef. Hebben we de politieke moed om uit te reiken naar ‘de ander’ die later toekomt, en het minder voor de wind heeft? Gunnen we hem niet alleen het leven, maar ook een ietwat menselijk leven?

Barbara Mertens, stafmedewerker Franciscaanse spiritualiteit en vredesambassadeur 2016 voor Pax Christi Vlaanderen en lid van de denktank Logia