Psychologe Ariane Bazan: ‘Euthanasie toestaan om zelfmoord te voorkomen? Dat is toch een bizarre redenering’

Hoogleraar psychologie Ariane Bazan, die mee haar schouders heeft gezet onder het Kollectief Zonder Dwang, pleit voor een andere geestelijke gezondheidszorg, zonder isoleercellen en vernederende behandelingen. Ze is ook een tegenstander van euthanasie bij zwaar psychisch lijden. ‘Patiënten komen nu zelf aanzetten met euthanasie als optie – zo ver is het gekomen.’

De Broeders van Liefde haalden vorige week het nieuws: in hun psychiatrische centra is euthanasie bij psychisch lijden voortaan mogelijk. U wilt net dat die mogelijkheid uit de wet wordt geschrapt.

Bazan: Wettelijk kan euthanasie op grond van psychisch lijden strikt genomen niet. Je moet bewijzen dat iemand zich in een medisch uitzichtloze situatie bevindt, en dat kan bij psychisch lijden niet. Van wie een uitgezaaide kanker heeft, wéét je dat hij of zij terminaal is. Maar van iemand die zwaar psychisch lijdt kun je nooit met zekerheid zeggen dat hij uitbehandeld of ongeneeslijk ziek is. Misschien ís het wel zo, maar niemand kan het weten. Psychische aandoeningen kunnen veranderen, soms zelfs heel plots. Depressie gaat over. Ook bij psychiatrische patiënten met ingewikkelde klachten wordt soms resultaat geboekt. Waarom zeggen we dan niet gewoon rechtuit dat het hier niet gaat over euthanasie maar over hulp bij zelfdoding?

Wat met het argument dat sommigen patiënten zonder de mogelijkheid van euthanasie hun toevlucht tot zelfmoord dreigen te nemen?

Bazan: Euthanasie toestaan om zelfmoord te voorkomen? Dat is toch een bizarre redenering. De onderzoeksresultaten waarover we op dit moment beschikken staven die stelling niet. In de Amerikaanse staat Oregon, bijvoorbeeld, is assisted suicide toegestaan. Maar het aantal zelfmoorden is daar net toegenomen: door de mogelijkheid van hulp bij zelfdoding is het idee om er een eind aan te maken toegankelijker geworden. Het gaat ook om andere populaties: iemand die zich voor een trein gooit is een ander soort mens dan iemand die een medische vrijbrief vraagt om te mogen sterven.

Gelooft u in dat besmettingsgevaar, waarbij patiënten elkaar aansteken?

Bazan: Uiteraard. In de praktijk is het nog erger. Ik heb de getuigenis van een jonge man die bij zijn eerste opname van de hulpverlener de mogelijkheid van euthanasie voorgelegd kreeg. Ik vind dat onethisch. Sommigen zullen zeggen dat dat behoort tot het recht op informatie van de patiënt. Maar het gaat niet louter om informatie. Het legt een enorme druk op de schouders van de patiënt. Principieel ben ik tegen euthanasie bij louter psychisch lijden, maar de situatie in het veld is zo navrant dat ik al blij zou zijn met een aantal aanpassingen aan de wet. De zorgvuldigheidseisen zijn momenteel ondermaats, zeker in vergelijking met Nederland.

Wat moet er dan op korte termijn gebeuren?

Bazan: We moeten dringend extra veiligheidsbepalingen inbouwen, in het belang van de patiënt. Op dit moment is er een handvol psychiaters dat heel vlot euthanasieverzoeken inwilligt. Dat is echt een probleem. Patiënten weten hen te vinden. De wetgever zou het aantal euthanasiedossiers per psychiater kunnen beperken, zodat er niet meer geshopt wordt.