Volgens Het Laatste Nieuws willen 4 op de 10 Vlamingen een onafhankelijk Vlaanderen. Klopt dat wel?

Volgens een peiling uitgevoerd in opdracht van Het Laatste Nieuws is 40 procent van de Vlamingen ‘op termijn’ gewonnen voor een onafhankelijk Vlaanderen. ‘Bij elk serieus wetenschappelijk onderzoek schommelen de voorstanders rond de 10 procent’, zegt politoloog Dave Sinardet (VUB).

‘4 op de 10 willen onafhankelijk Vlaanderen’, luidde de voorpagina van de krant Het Laatste Nieuws op donderdag. Het artikel werd meteen gedeeld door de N-VA en Vlaams Belang. ‘We komen eraan!’, tweette N-VA-kopstuk Sander Loones. ‘Het argument dat de Vlaming niet gewonnen is voor Vlaamse onafhankelijkheid valt (bijna) weg’, aldus Filip Dewinter (Vlaams Belang).

Hoe kwam Het Laatste Nieuws tot die conclusie? Het bestelde een onderzoek bij onderzoeksbureau iVox. De onderzoekers legden twee stellingen voor aan een online panel van 1000 Vlamingen. Volgens iVox is dat panel representatief op het vlak van geslacht, leeftijd en diploma.

De respondenten kregen twee stellingen voorgeschoteld. De eerste luidde: ‘Vlaanderen onafhankelijk maken op termijn’. De tweede: ‘Vlaanderen bevoegd maken voor alles, behalve Defensie en Buitenlandse Zaken.’ Die tweede stelling leunt dicht aan bij de visie van de N-VA wat betreft het confederalisme. De 1000 respondenten dienden via een schuifbalk aan te geven in welke mate ze het eens waren met het voorstel. Wie niets verschoof, bleef in het midden staan, en gaf zo een neutraal standpunt op.

De respondenten moesten dus niet antwoorden via categorieën (bijvoorbeeld: Vlaanderen onafhankelijk of niet onafhankelijk), maar via het verschuiven op een balk die de onderzoekers achteraf omturnden tot een geheel van 0 tot 100. Iedereen wie tussen de 0 en 49 schoof werd gezien als ‘niet akkoord’ met de stelling, iedereen van 51 tot 100 wel. Met andere woorden: personen die slechts gematigd richting pro-onafhankelijk schoven, werden samengeteld met de meest fervente voorstanders van een onafhankelijk Vlaanderen.

Uitschieter

Politoloog Dave Sinardet (VUB/UCLouvain) staat te kijken van het resultaat. ‘Bij elk serieus wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de voorstanders van een splitsing van België rond de 10 procent schommelen. Soms gaat het richting 5 procent, soms naar 12 à 13. Dat cijfer is echt stabiel over de tijd heen.’

Sinardet verwijst onder meer naar de onderzoeken van het Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek (ISPO) van de KU Leuven. Na de verkiezingen van 2014 toonde 6,4 procent van de Vlaamse kiezer interesse voor de splitsing van het land. In 2010 lag dat percentage nog op 11,9 procent, in 2003 op 2,5 procent.

In 2014 koos 36,4 procent wel voor meer autonomie voor de gewesten en gemeenschappen. Opgeteld met de voorstanders van Vlaamse onafhankelijkheid kwam je dus aan bijna 43 procent die meer autonomie voor Vlaanderen wilden.

In een recent onderzoek van onderzoeksbureau Kantar, besteld door Knack, kwam een soortgelijk resultaat naar voren. Bij de stelling ‘er moeten meer federale bevoegdheden naar de regio’s’, was 35,7 procent het eerder eens en slechts 10,8 procent het helemaal eens – in totaal dus 46,5 procent. Bij de stelling dat er een aantal regionale bevoegdheden naar het Belgische niveau moeten – de zogenaamde herfederalisering – was 55,1 procent het eerder of helemaal eens.

Met andere woorden: 40 procent pro-onafhankelijkheid zou een uitschieter zijn tegenover al het voorgaande onderzoek.

Tegen de trend in: een welkome peiling voor de N-VA

Grondwettelijke hordes

Econoom Willem Sas (Stirling University, KU Leuven) neemt de bewoording van de iVox-stelling op de korrel. ‘Er wordt gesproken van een onafhankelijk Vlaanderen “op termijn”. Zo creëer je een vaagheidsbias: via een leidende vraag maak je het allemaal minder dramatisch en ga je voorbij aan grondwettelijke hordes richting de onafhankelijkheid. Het doet denken aan het referendum over de brexit in 2016, waarbij de mensen veel te weinig info kregen bij de vraagstelling “Moet het Verenigd Koninkrijk lid blijven van de Europese Unie of de Europese Unie verlaten?”’

Sinardet wijst er ook op dat ‘op termijn’ geen duidelijke vraagstelling is: ‘Gaat dit over 20 jaar of over 200 jaar? Bovendien kunnen politiek minder geschoolde mensen “onafhankelijk maken” ook anders interpreteren dan een eigen staat die het verdwijnen van België impliceert.’

In elk geval zijn Sinardet en Sas het eens dat een onderzoek slechts betrouwbaar kan zijn als er meerdere opties worden geboden. ‘Je moet mensen verschillende keuzes geven’, zegt Sinardet. ‘Van het status quo, over een unitair België tot meer autonomie voor de regio’s of het splitsing van het land.’

‘En zelfs als je opties geeft’, zegt Sas, ‘zul je tekortschieten. Er bestaat niet zoiets als “het” confederalisme. Er zijn tal van staatshervormingen te bedenken die leiden tot verschillende vormen van federalisme en graden van autonomie. In Zwitserland hebben de kantons bijvoorbeeld meer autonomie, maar het centrale niveau is er allerminst volledig verdwenen.’

In elk geval werd het onderzoek uit het verleden niet tegengesproken door de N-VA. In een recent interview met Het Nieuwsblad gebruikte minister-president Jan Jambon (N-VA) de resultaten zelfs als argument tegen het uitroepen van de Vlaamse onafhankelijkheid, samen met het Vlaams Belang. ‘Maximaal 10 tot 15 procent van de bevolking staat achter het idee van onafhankelijkheid. Hoezeer ik dat persoonlijk ook betreur, het is onmogelijk om zulke ingrijpende veranderingen te doen als de meerderheid van je bevolking daar niet achter staat.’

De grote politieke peiling van Knack: dit zijn de resultaten