‘De plannen van Vlaams Belang komen vooral de hoogste inkomens ten goede’

Econoom André Decoster (KU Leuven) buigt zich over de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s door het Federaal Planbureau. ‘Groen zet ongelooflijk fors in op armoedebestrijding.’

Vanaf vandaag kunt u op de website van het Federaal Planbureau rustig de tijd nemen om te kijken wat de verkiezingsprogramma’s van de partijen betekenen voor uw portemonnee. Het is te zeggen, de partijen leverden zelf een prioriteitenlijstje van hoogstens 30 maatregelen aan bij de bollebozen van het Planbureau, die op hun beurt aan het rekenen gingen.

Al vóór de publicatie van de resultaten klaagden partijen over het ‘neoliberale’ karakter van het Planbureau (PVDA) of hekelden ze dat de onderzoekers niet buiten de (grond)wet wilden rekenen (Vlaams Belang). ‘Maar je kunt toch niet verwachten dat je alles kunt uitrekenen?’ zegt econoom André Decoster (KU Leuven). ‘De eindtermen in het onderwijs of het stikstofakkoord: ook daarvan zijn er effecten op de economie, en die berekenen is niet vanzelfsprekend. Laat staan de effecten van de splitsing van België berekenen.’

Decoster stond tien jaar geleden aan de wieg van de doorrekening van de programma’s door de KU Leuven, de VRT, De Standaard en De Tijd. Nu het Planbureau de oefening voor de tweede keer doet – de eerste maal was in 2019 – blijft hij fan. ‘Ik blijf dit zeer belangrijk vinden. Ik zie geen goede reden om het niet te doen.’

Omdat het Planbureau te veel uitgaat van het status quo?

André Decoster: Maar het Planbureau neemt daar geen positie over in. Dit is een sociaal-economische berekening op basis van modellen. Een grondwetsherziening is ook belangrijk, maar valt nu eenmaal buiten deze sociaal-economische oefening. Het is niet omdat het glas halfvol is dat de inhoud van het glas niet interessant is. Het Planbureau gebruikt dezelfde modellen voor alle partijen, de resultaten zijn dus consistent en vergelijkbaar. Met dit onderzoek kunnen we programma’s vergelijken en zien we dat partijen duidelijke accenten leggen.

Wat viel u meteen op?

Decoster: Ik geef geen opsomming in volgorde van belang, maar het viel me op hoe ongelooflijk fors Groen inzet op armoedebestrijding. Via een vermogensbelasting van 9 miljard en een lastenverlaging van 6 miljard roeien ze het armoederisico uit.

Zowel bij Groen als bij de PS, dat het geld ook uit bijkomende belastingen op vermogen haalt, is het begrotingstekort onder controle. Ze zetten niet alleen geweldig in op het uitroeien van de armoede, maar zorgen bovendien voor bijkomende inkomsten voor de overheid door die nieuwe belastingen.

Is zo’n welvaartgarantie als Groen voorstelt wel geloofwaardig?

Decoster: Als ze geloven dat ze 11 miljard euro kunnen halen uit vermogens wel. Bovendien schaden de belastingen de economische groei niet, de groei in het Groen-scenario is 0,41 procentpunt hoger dan bij ongewijzigd beleid.

Rechtse partijen zeggen dat de doorrekening geen rekening houdt met de kapitaalvlucht als gevolg van zulke rijkentaksen. Mensen verhuizen hun centen zodra ze extra worden belast.

Decoster: Ze houden er wél rekening mee. Ze baseren zich op internationaal onderzoek, de kapitaalvlucht is eerder beperkt te noemen. Je kunt dus discussiëren of die inschatting te hoog of te laag is, maar het Planbureau veronachtzaamt de effecten niet.

Opvallend, de partijen wier beleid tot het grootste begrotingstekort leiden, zijn de MR en het Vlaams Belang: respectievelijk 7,6 en 7,5 procent van het bbp in 2029.

Decoster: Het is ongelooflijk hoezeer zij het tekort laten oplopen, ze geven geen moer om de financiering van hun lastenverlaging. De partijen zeggen dat er terugverdieneffecten zijn dankzij hun voorgestelde lastenverlagingen. En het klopt dat de economie het meest groeit in de modellen van de MR en het Vlaams Belang. Alleen zie je dat niet terugkomen in de overheidstekorten, die dus eveneens het grootst zijn. Dit is onomstotelijk bewijs van iets wat we al 20 jaar zeggen: lastenverlagingen stimuleren de economische groei, maar dat betekent niet dat het volledig gefinancierd is. Ook de N-VA en de Open VLD stellen een lastenverlaging voor, maar die is beperkter en in zekere mate gefinancierd. Ze laten het begrotingstekort niet oplopen, maar durven ook niet te kijken naar belastingen op vermogen.

Vergelijk hier: welke Vlaamse partijen geven het meeste geld uit en welke willen stevig besparen na de verkiezingen?

Ook het programma van Vooruit springt in het oog. Dat komt vooral de middenklasse ten goede, en in mindere mate de laagste inkomensdecielen. Is Groen linkser dan Vooruit?

Decoster: Daar moet een kanttekening bij. De effecten op de inkomensdecielen houden enkel rekening met de fiscale maatregelen. In dit concrete model zitten de effecten van hogere bijdragen op vermogens er niet bij. Maar het klopt, Vooruit gaat meer voor de middenklasse, het contrast met Groen is groot bij de laagste inkomens.

Maar het échte contrast is dat met de Open VLD en N-VA, en ook het Vlaams Belang: daar leveren de twee laagste inkomensdecielen fors in. Bij het Vlaams Belang wint het laagste deciel 16 euro per maand, de hoogste 483 euro, dat is 30 keer meer. Niet alles is doorgerekend, maar je kunt niet onder het tapijt vegen dat de voorgestelde belastinghervorming van het Vlaams Belang voornamelijk de hoogste inkomens ten goede komt.

De N-VA wordt door tegenstanders omschreven als een hardvochtige partij omdat ze geld zoekt bij de leeflonen en werkloosheidsuitkeringen.

Decoster: Daar heb ik mij niet over uit te spreken. Maar het klopt dat ze de uitkeringen viseren, bijvoorbeeld door ze jaren niet te indexeren. De N-VA is ook de partij die het meeste geld in de gezondheidszorg wil halen.

Noch de N-VA, noch de andere partijen halen de befaamde Maastrichtnorm, die stelt dat het begrotingstekort niet meer dan 3 procent van het bbp mag bedragen.

Decoster: Dat klopt, al ben ik zelf geen grote voorstander van die norm. Maar ik stel inderdaad vast dat men zeer weinig gedaan heeft om de begroting forser op orde te brengen of om toekomstige uitdagingen aan te gaan, zoals de pensioenen. Zelfs de partij van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V), die trots uitpakt met het nieuwe Europese begrotingskader, laat het tekort tamelijk fors oplopen (tot 6,4 procent van het bbp in 2029).

Tot slot: is het niet raar dat men berekeningen maakt over scenario’s waarin partijen het alleen voor het zeggen hebben? In België zijn partijen gedoemd om met andere partijen in zee te gaan.

Decoster: Dat klopt, maar mensen moeten nú geïnformeerd zijn over de partijen waarop ze kunnen stemmen. De coalities zijn voor achteraf. Wel ben er ik voorstander van om net als in Nederland het coalitieakkoord te berekenen. Dat zou ook bij ons zeer interessant zijn.

Sammy Mahdi (CD&V): ‘Ik weet niet of Ben Weyts heel geïnteresseerd is in Onderwijs’