Paradise Papers: ‘Als Europese Unie relevant wil blijven, dan is het de hoogste tijd om in te grijpen’

‘Wat we nu nodig hebben, is wetgeving die op grote schaal rechtstreeks het soort geheimhouding aanpakt dat in de Paradise Papers wordt blootgelegd’, schrijft Transparency International.

Het laatste datalek dat het Internationale Consortium of Investigative Journalists doorploegde, de Paradise Papers, moet een oproep zijn om in actie te schieten. Wat we nu nodig hebben, is wetgeving die op grote schaal rechtstreeks het soort geheimhouding aanpakt dat in de Paradise Papers wordt blootgelegd. Als de Europese Unie (EU) voor burgers relevant wil blijven, dan is het hoog tijd om in te grijpen.

De verontwaardiging over dit soort schandaal is enorm en terecht. Sinds de financiële crisis is de ongelijkheid toegenomen, en bijna een kwart van alle Europeanen leeft in armoede, terwijl slechts acht personen de helft van de wereld bezitten. Dat de rijken belastingen vermijden die u en ik moeten betalen, en zo hun bijdrage ontduiken aan dezelfde publieke diensten die we allemaal gebruiken is nog nooit, voor het publiek, zo onacceptabel geweest als nu.

Maar wie of wat kan helpen dit om te keren? Niemand ontkent dat de EU de afgelopen jaren met een existentiële crisis te kampen heeft gehad. Van de Griekse schuldencrisis tot de vluchtelingencrisis en Brexit; Brussel heeft in de laatste tijden zware klappen ontvangen. Nigel Farage, Marine Le Pen en Victor Orban staan allemaal in een rijtje om te profiteren van deze crises en zo hun onliberale en autoritaire alternatieven te promoten.

Hoewel de Macrons van deze wereld hebben gestreefd om dit tegen te gaan en het imago van de EU te verbeteren, is er een meer praktische en onmiddellijke taak voor de EU: haar politieke en economische gewicht gebruiken om de regels van de het international financieel systeem te veranderen. Dat is uiteindelijk de reden waarom de EU werd opgericht: om kwesties aan te pakken die te groot zijn voor één enkel land, zaken zoals het corrosieve effect van offshore-geheimhouding op overheidsfinanciën.

Dit is een langtermijndoel, maar er is veel dat de EU in de komende zes maanden kan uitvoeren. Ze kan ervoor zorgen dat grote bedrijven aangeven hoeveel belasting ze betalen en waar ze het betalen. Het kan handelsregisters openbaar en toegangkelijk maken die aantonen wie in het bezit is en profiteert van offshore bedrijfsstructuren en trusts. Eenvoudige transparantiemaatregelen zouden zeker al een afschrikkende werking hebben op corruptie en belastingontduikers.

Deze voorstellen, die al door de Europese Commissie en het Europees Parlement zijn goedgekeurd, hebben enkel de instemming van nationale regeringen nodig om wet te worden. En toch slepen de nationale EU-hoofdsteden hun voeten.

Terwijl schandaal na schandaal zich ontplooid, was er vooral veel retoriek van Europese regeringen. Maar keer op keer hebben ze manieren gevonden om elke zinvolle actie te blokkeren, ondanks het verlies van meer dan ooit noodzakelijke inkomsten.

De Paradise Papers hebben bijvoorbeeld aangetoond dat Nike’s vermeende belastingontwijkingsregeling met Nederland en Bermuda tot een enorm inkomstenverlies in Duitsland heeft geleid. In 2016 bedroeg de jaaromzet van Nike in Duitsland 600 miljoen euro, waarvan slechts 76 miljoen in Duitsland werd aangegeven in het officiële Duitse handelsregister. Toch ging slechts 3,8 miljoen euro naar de openbare schatkist in de vorm van belastingbetalingen. Nochtans blijft het grootste lid van de EU de vooruitgang in de achterkamers van de EU-Raad blokkeren. Maar de Duitsers zijn niet de enigen. Ook achter de schermen worden regelingen uitgewerkt.

Deze landen, zoals Ierland en Luxemburg, die de rode loper en preferentiële belastingtarieven voor multinationals hebben uitgerold, ondernemen voortduren actie tegen belastingtransparantie. En dan zijn er ook nog de kleinere landen zoals Cyprus en Malta die zichzelf actief promoten als laagbelaste, laagregulerende jurisdicties, en die telkens weer op het nieuws verschijnen wanneer er sprake is van een witwaschandaal, zoals de reeks Cypriotysche bankrekeningen in de Manafort-zaak.

Verandering moet nu komen. Als politici daadwerkelijk in het belang van de mensen die ze vertegenwoordigen willen handelen, dan moeten ze ingrijpen tegen de geheimhouding, het witwassen van geld en belastingontduiking door simpelweg in te stemmen met wat er vandaag al op de tafel ligt.

Van Berlijn tot en met Valetta moeten zogenaamde pro-Europese premiers en kabinetten nadenken of hun bezwaren tegen transparantie en openheid echt in hun langetermijnbelangen, in het belang van hun kiezers en in het belang van het Europese project zijn.

De EU heeft hier een echte kans om de spelregels over geheimhouding te veranderen. Dit zou voor de burgers aantonen dat globalisering niet noodzakelijk een race naar de bodem is, of een list van de rijken om zware verplichtingen te vermijden die voor de rest van ons onvermijdelijk zijn. Nationale regeringen hoeven alleen het groene licht te geven.

Transparency International is een internationale ngo die corruptie in kaart brengt.