Panama Papers: Het financiële doolhof van Belgiës rijkste families

Offshore vennootschappen in Panama en de Britse Maagdeneilanden, bankrekeningen in Luxemburg en Hongkong, tussenpersonen in Zwitserland en Curacao: welkom in de coulissen van de Belgische haute finance.

Minstens zes van Belgiës rijkste families duiken op in het datalek van Mossack Fonseca, dat Knack via ICIJ en de Süddeutsche Zeitung kon inkijken. Een overzicht.

Portret

De steenrijke Belgische adellijke familie de Spoelberch is een van de drie belangrijke familiale aandeelhouders van AB Inbev, de grootste brouwersgroep ter wereld. De familie werd eerder al genoemd in LuxLeaks en SwissLeaks. In het datalek van Mossack Fonseca duiken de namen op van gallerijhouder burggraaf Rodolphe de Spoelberch (58) en van de aangetrouwde telgen Patrice (37) en Alexis Bailo de Spoelberch (34). Die laatste kreeg in 2013 nog een opschorting van straf voor het vervalsen van doktersbriefjes om verdovende middelen mee te kopen.

Offshores

In 2013 ontdekte de PVDA, na onderzoek in het Panamese bedrijfsregister, twee offshores van Rodolphe de Spoelberch. Uit de documentatie van Mossack Fonseca blijkt nu dat Rodolphe directeur, (vice)voorzitter en/of schatbewaarder van Rolph Marketing Corp en Greyberg Holdings Inc was, dat ze werden opgezet via een tussenpersoon in het Zwitserse Lausanne, en dat de bedrijven al jarenlang inactief zijn.

Van recentere datum is de offshore van Alexis en Patrice Bailo de Spoelberch, twee Belgen die in Zwitserland respectievelijk Monaco wonen. Beiden werden in oktober 2011 directeur van een Panamees bedrijf, Retro Marketing Corp. Ook een offshore uit de Seychelles werd aangesteld als mededirecteur.

Nog geen vier jaar later liet een Zwitsers advocatenkantoor aan Mossack Fonseca Luxemburg weten dat ‘haar klanten’ de offshore in Panama wilden opdoeken. Het mandaat daarvoor ondertekenden Alexis en Patrice in juni 2015, vanuit het mondaine Saint-Tropez.

Reactie

‘Onze familiale aandeelhouders wensen niet in te gaan op mediavragen’, antwoordt de persdienst van AB Inbev. ‘Wel hadden we er graag op gewezen dat deze aanvraag betrekking heeft op privépersonen en dat dit dus losstaat van AB InBev en de activiteiten van onze onderneming.’ Dominique Lecocq, de Zwitserse advocaat van Alexis en Patrice Bailo de Spoelberch, reageert dat Retro Marketing Corp ‘nooit is gebruikt’ en zelfs ‘buiten het weten van zijn cliënten om werd opgericht door hun vorige advocate, aan wie ze het beheer van hun fortuin hadden toevertrouwd.’ Die laatste spreekt dat tegen bij monde van haar raadsvrouw. ‘Geen enkele advocate is zo dom om een bedrijf op te richten namens hun cliënten zonder dat die daarvan op de hoogte zijn en ermee instemmen.’

Wie?

De familie Saverys vergaarde haar rijkdom met rederijactiviteiten. Marc Saverys is een van de nazaten van Bernard Boel, de stichter van de scheepswerf in Temse. Ingenieur Sebastiaan Saverys (36), zoon van Marc Saverys, woont in Lima, Peru, waar hij in 2009 de firma Stevia One oprichtte. Die verwerkt zoetstof uit de plant stevia. Hij is ook directeur en ceo van Durabilis, dat investeert in derdewereldlanden.

Offshores?

In mei 2014 wordt Sebastiaan Saverys aandeelhouder en directeur van Grand Platinum Limited, een offshore die kort daarvoor is opgericht op de Britse Maagdeneilanden. Het bedrijf heeft een bankrekening in Hongkong.

Na verloop van tijd wordt Mossack Fonseca de geregistreerde agent van Grand Platinum Limited, het officiële contactpunt met de overheid op de Maagdeneilanden. Daardoor moet Mossack Fonseca alle belangrijke documentatie over de offshore bijhouden. En wat blijkt daaruit? Tussen mei 2014 en april 2015 treedt Sebastiaan Saverys liefst driemaal af als directeur van Grand Platinum Limited, telkens gedurende twee dagen. Opmerkelijk. In die korte periodes, waarin een aan Mossack Fonseca gelinkt bedrijf uit Brits Anguilla plots het directeurschap waarneemt, leent Grand Platinum Limited geld aan… Sebastiaan Saverys. Met andere woorden: Saverys leent geld aan zichzelf. Vanop een bankrekening in Hongkong verbonden aan een offshore op de Maagdeneilanden worden aanzienlijke sommen -in totaal 6,7 miljoen dollar- gestort op een bankrekening van Saverys in Peru, terug te betalen binnen vier jaar aan een interest van 7 procent.

In maart 2015 vraagt het Financial Investigation Agency, de financiële toezichthouder van de Britse Maagdeneilanden, aan de witwasrapporteur van Mossack Fonseca dringend een pak informatie op over de offshore van Sebastiaan Saverys. Het agentschap benadrukt dat het onderzoek absoluut vertrouwelijk moet blijven. Mossack Fonseca antwoordt onder meer dat Sebastiaan Saverys de uiteindelijk begunstigde is van Grand Platinum Limited, dat de fondsen afkomstig zijn uit een erfenis en dat het bedrijf is opgericht voor vastgoedinvesteringen in Peru.

Nog in de lente van 2015 verstrekt Grand Platinum Limited, de offshore van Saverys op de Maagdeneilanden, opnieuw een krediet. Ditmaal wordt 8 miljoen dollar geleend aan Stevia One Peru, via een contract dat pas in mei wordt opgesteld maar op datum van maart moet ondertekend worden.

Reactie: ‘Het kapitaal op de LGT-bankrekening in Hong Kong betreft een wit, legaal vermogen’, antwoordt een advocaat van Sebastiaan Saverys. ‘Mijn cliënt is een Peruviaans fiscaal rijksinwoner sinds 2011 en betaalt aldaar alle verschuldigde belastingen. De constructie met de Britse Maagdeneilanden, tussengeschoven tussen de LGT-bankrekening in Hongkong en de persoonlijke bankrekening van cliënt in Peru, is geheel ingegeven ter vrijwaring van de persoonlijke veiligheid van cliënt. Hiervoor is overigens geen andere reden denkbaar, en al zeker niet vanuit Belgisch (fiscaal) perspectief, gezien het Peruviaans fiscaal rijksinwonerschap van cliënt.’

Wie?

Ondernemer Eddy Van Den Broeke (69) was actief in de transportsector. Hij bouwde het Antwerpse bedrijf Eres uit tot een belangrijke internationale speler in de bevoorrading en logistiek van bitumen (teer in de volksmond), dat onder meer wordt gebruikt bij de aanleg van wegen. In juni 2015 verkocht hij Eres aan de Franse groep Rubis. Sinds vier jaar woont Van Den Broeke in Zwitserland.

Offshores?

Uit de gelekte documenten blijkt dat Eddy Van Den Broeke de uiteindelijke begunstigde was van minstens vijf offshores op de Britse Maagdeneilanden, opgericht tussen 2005 en 2008. In sommige gevallen was een Luxemburgse tussenschakel aandeelhouder van de bedrijven in kwestie. De offshores hadden onder meer aandelen in een Afrikaans oliebedrijf; in bedrijven op Curaçao die eigenaar waren van tankers om asfalt te transporteren tussen Trinidad en Nigeria; en in twee bedrijven die in Panama holdingactiviteiten ontplooiden. Eind 2015 werden de offshores ontbonden. De contacten tussen Eddy Van Den Broeke en Mossack Fonseca, dat optrad als geregistreerd agent van de vijf offshores op de Britse Maagdeneilanden, verliepen via een dienstenleverancier in Curaçao.

Reactie: ‘De vernoemde offshorebedrijven hebben betrekking op maritiem vervoer, opslagactiviteiten of transport in West-Afrika -activiteiten van de bitumen-industrie die recent verkocht zijn aan Rubis’, reageert een adviseur van Eddy Van Den Broeke die anoniem wenst te blijven. ‘De opbrengsten van deze ondernemingen werden altijd aangegeven conform de fiscale wetgeving in de betroffen landen. Er valt dus niets te verbergen, maar het verkoopscontract van de bitumen-activiteit aan Rubis bevat vertrouwelijkheidsclausules die niet toelaten om er meer over te zeggen. Weet gewoon dat deze offshorebedrijven niet gebruikt werden omwille van fiscale redenen (voor bedrijven die boten bezitten geldt het systeem van tonnage-belastingen, zoals in België). De schepen werden onder vlag van de Nederlandse Antillen geplaatst omdat op die manier niet-Europese bemanning en officieren konden worden aangenomen, in een regio waar piraterij een risico vormt. Komt daarbij dat op die manier, voor de boten die naar Nigeria navigeerden, zoals voorgeschreven lokale inwoners konden worden aangenomen. De veiligheidsnormen in de Nederlandse Antillen met betrekking tot de staat van de boot zijn ook beter aangepast aan de zone van West-Afrika. En de offshores op de Britse Maagdeneilanden hadden in de eerste plaats tot doel de identiteit van personen te beschermen.’

Wie?

De familie Kandiyoti staat aan het hoofd van Chemitex, een van de grootste textielhandels ter wereld. Het Brusselse bedrijf bestaat al sinds 1970 en staat bekend om zijn grote internationale voorraad aan textielstocks -van garen over textiel voor woninginrichting tot allerhande kledij.

Offshores?

Zes Kandiyoti’s werden tussen 1994 en 2005 directeur of gevolmachtigde van zes offshore vennootschappen op de Britse Maagdeneilanden, met namen als Bluebird Capital Management Inc en Siveco Trading Ltd. Een aantal van die bedrijven waren verbonden aan Zwitserse bankrekeningen.

Reactie: Igal, Erol en Metin Kandiyoti stuurden alle drie hetzelfde antwoord door: ‘Alle rekeningen die ik moest aangeven aan de Belgische fiscus heb ik aangegeven, en op alle belastbare inkomsten zijn belastingen betaald. Het bedrijf Chemitex heeft geen enkele band met de bedrijven die u vernoemt.’

Wie?

Gery De Cloedt (47) is een telg van de vijfde generatie van baggerfamilie De Cloedt, die eind negentiende eeuw begon met baggerwerken voor de Belgische kust. Vader Jean-Jacques De Cloedt verkocht in 2000 zijn belang in DEME. Gery runt een groep bedrijven actief in beton, bodemsanering, bouwmaterialen, zand- en grintwinning en baggerwerken. De voorbije jaren kwam Gery De Cloedt ook in het nieuws als eigenaar van de Hedwigepolder, een groot natuurgebied net over de Nederlandse grens.

Offshores?

Eind jaren negentig dook de naam van Gery De Cloedt al op in de documentatie van Mossack Fonseca, als gevolmachtigde van een bedrijf op de Britse Maagdeneilanden (Vital Associates Inc). De contacten met Mossack Fonseca verliepen via een financiële dienstenaanbieder in Luxemburg. In 2006 kreeg Gery De Cloedt -opnieuw via het Groothertogdom-volmacht over een andere offshore op de Maagdeneilanden, Appaloosa Resources Inc.

Reactie: We namen contact op met De Cloedt maar kregen geen reactie.

Wie?

De familie Swenden is gekend van de baksteenindustrie in de Rupelstreek. Eric Swenden uit Sint-Martens-Latem was in de jaren negentig bovendien topman bij het voedingsbedrijf Vandemoortele, Europese marktleider in diverse voedingssegmenten met een omzet in 2014 van 1,2 miljard euro. Nadat de familie Swenden uit Vandemoortele stapte, kochten Eric en zijn broer in 2002 de Lierse pralinefabrikant Gudrun over. Eind 2015 werd die op zijn beurt overgenomen door een financieel fonds.

Offshores?

Eric Swenden en drie naaste familieleden deden tussen 1993 en 2010 een beroep op vijf Panamese offshores, met namen als Frigate Finance SA, Squire Finance SA en Fulham Finance SA. Ze waren gevolmachtigde of uiteindelijk begunstigde van de offshores, die waren opgericht met tussenkomst van een bekend fiscaal adviesbureau in Luxemburg. Eén van de offshores, Fulham Finance SA, beheerde bovendien sinds 1999 een bankrekening bij Credit Suisse Private Banking in Luxemburg. Uit interne documenten van Mossack Fonseca, dat in Panama als geregistreerd agent voor de offshores optrad, blijkt dat de bedrijven intussen opgedoekt zijn.

Reactie: We namen contact op met Swenden maar kregen geen reactie.

Panama Papers is een onderzoek van het Internationaal Consortium voor Onderzoeksjournalisten (ICIJ), Süddeutische Zeitung, Knack, MO*, De Tijd, Le Soir en internationale nieuwsmedia.

De lijst met Rijkste Belgen is een publicatie van journalist Ludwig Verduyn

Website van ICIJ over Panama Papers.