‘Vlaams onderwijs levert te weinig meertalige professionals af’

‘Vlaanderen heeft zich altijd beroemd op sterk meertalige werknemers, en misschien hebben we die reputatie te lang voor lief genomen. Maar het is niet te laat om dat tij te keren, en dat begint bij krachtig talenonderwijs’, schrijft de kerngroep van het Vlaams Talenplatform.

Jobkandidaten op de Belgische arbeidsmarkt zijn steeds minder meertalig, stelt hr-bedrijf Bright Plus samen met bedrijven uit diverse sectoren vast. Als die tendens aanhoudt, zetten we de competitieve kracht van onze kenniseconomie op het spel. Vlaanderen heeft zich altijd beroemd op sterk meertalige werknemers, en misschien hebben we die reputatie te lang voor lief genomen. Maar het is niet te laat om dat tij te keren, en dat begint bij krachtig talenonderwijs.

In deze geglobaliseerde wereld moet onze samenleving jongeren vormen tot breed geïnformeerde wereldburgers die goed uitgerust zijn om met vertrouwen die complexe wereld in te stappen en de veelheid aan informatie die op hen afkomt kritisch te benaderen. In taalvakken moeten leerlingen boodschappen en de onderliggende intenties leren ontcijferen en zelf de kracht en schoonheid van taal ontdekken door actief een argumentatie op te bouwen, mensen te overtuigen, verbinden, ontroeren… Dat laat hen ook toe om in elk ander onderwijsvak aan de slag te gaan met rijk tekstmateriaal dat hen inspireert en provoceert, en confronteert met de meerstemmigheid van maatschappelijke, culturele en wetenschappelijke debatten.

Met Frans en Duits komen leerlingen bijna uitsluitend in de klas in aanraking, hoewel ze vaak in een professionele context terechtkomen waarin die talen een rol spelen. We moeten jongeren dus in de les zoveel mogelijk in contact brengen met authentiek en creatief taalmateriaal, en hen de weg tonen naar de massa’s boeiende bronnen die hun interesse in de taal en cultuur blijvend prikkelen. Duits behoort bovendien vreemd genoeg niet langer tot het vaste curriculum van bijvoorbeeld de wetenschappelijke richtingen in het secundair onderwijs. Nochtans zoeken bedrijven koortsachtig naar werknemers met kennis van het Duits om de handel met Vlaanderens belangrijkste exportpartner te vergemakkelijken.

Maar ook voor Engels mogen we niet zelfgenoegzaam worden. Ja, de leefwereld van veel leerlingen is ervan doordrongen, en velen spreken dan ook al een aardig mondje Engels nog voor ze er les in volgen. Maar niet zelden blijven jongeren in die eigen bubbel, waardoor ze hun taalkennis niet verdiepen en al evenmin voldoende contexten verkennen. Het onderwijs moet niet de limieten van leerlingen volgen, maar hen net stimuleren om hun grenzen te verleggen.

Elke jongere heeft recht op en nood aan krachtig talenonderwijs, net zoals elke jongere een stevige basis wiskunde en wetenschappen nodig heeft. Elke jongere die in zichzelf een supertalent voor talen herkent moet echter ook de kans krijgen om zich al vroeg in het leerproces in die veelzijdige discipline te specialiseren, net zoals dat kan voor wiskunde en wetenschappen. Een maatschappij die talen als troef wil uitspelen, heeft immers taalspecialisten nodig. Hoe kunnen we anders de taaltechnologische ontwikkelingen voeden, communicatieprocessen in internationaal gerichte bedrijven vlot laten verlopen, duurzame remedies vinden voor fake news, …?

De recente richting moderne talen in het secundair onderwijs, die diep graaft in taalinzicht, taal en literatuur als wetenschappelijke disciplines bestudeert, en taaltechnologie introduceert, biedt die kansen. Nu is het aan directies, leerkrachten, studiekeuzebegeleiders en ouders om jongeren aan te moedigen om zelfbewust te kiezen voor zo’n talenrichting als ze zo hun talent, passie en ambitie kunnen volgen. Geef een talenstudie het prestige dat ze verdient, en taalsterke jongeren de bevestiging die ze zoeken.

Om ons talenonderwijs weer in topvorm te krijgen, is al veel werk verricht. Nu komt het erop aan om volop stenen te verleggen op het terrein. De talencampagne Duik in taal! kan de maatschappelijke perceptie over talenonderwijs duurzaam keren, de nieuwe eindtermen voor het secundair onderwijs bieden kansen als ze vertaald worden in evidence-informed taaldidactiek en een verstandig toetsbeleid, en het besef is groot dat we alle leerlingen een taalkrachtige schoolomgeving moeten bieden.

Als we veel verwachten van onze leerkrachten en scholen, moeten we hun ook vaste grond onder de voeten geven: ruimte voor adequate professionalisering, een werkomgeving die stimuleert om het taalpotentieel van leerlingen volop aan te boren, een open dialoog tussen onderzoekers, lerarenopleiders, leerkrachten, pedagogisch begeleiders en uitgeverijen die leidt tot een eensgezinde aanpak, en een helder kader voor een bewezen doeltreffend taalbeleid dat scholen antwoorden biedt op hun specifieke noden. Laten we voluit gaan voor een maatschappij die ondubbelzinnig inzet op taal en meertaligheid, mondige burgers vormt die de wereld aankunnen, en een robuuste economie smeedt die meespeelt op het wereldtoneel.

Lieven Buysse (KU Leuven), Inge Arteel (VUB), Tanja Mortelmans (UAntwerpen) en Kornee van der Haven (UGent) vormen de kerngroep van het Vlaams Talenplatform.