‘Nederlaag van May toont dat je met populisme geen verkiezingen (meer) wint’

‘Nog voor de terreuraanslagen werd duidelijk dat deze campagne eigenlijk niet over de brexit ging’, schrijft Vlaams parlementslid Peter Van Rompuy (CD&V). Hij ziet een aantal positieve signalen in de verkiezingsuitslag.

‘Een meesterzet’. Dat is wat alle opiniemakers amper enkele weken geleden schreven bij de aankondiging van vervroegde verkiezingen door Theresa May. In een tweet voorspelde ik toen net het omgekeerde. ‘Allesbehalve een meesterzet, maar zal uitdraaien op een pyrrusoverwinning.’ De conservatieven van May gingen 5% vooruit in stemmen, maar verliezen hun meerderheid in zetels.

De jonge Britten hebben ‘wraak’ genomen voor de brexit die hun toekomst hypothekeert. Hun opkomst steeg met 12%, terwijl de algemene opkomst met 4% steeg. De 18-24 jarigen stemden massaal voor Labour, en hun belangrijkste drijfveer was hun verzet tegen de brexit (en dus niet uit steun voor het linkse populisme van Corbyn).

Maar dat neemt niet weg dat deze campagne – tegen alle verwachtingen in – eigenlijk niet over de brexit ging. Twee gruwelijke terreuraanslagen in amper twee weken tijd beslisten er anders over. May beloofde de strijd tegen terreur verder op te voeren, in die mate zelfs dat ‘als wetten op de mensenrechten ons daarbij hinderen, dan zullen we die wetten aanpassen.’ Met deze uitspraak trachtte ze de aandacht af te leiden van het feit dat ze als minister van binnenlandse zaken 20.000 politie-agenten schrapte. De Britten hadden duidelijk geen boodschap aan May’s populistische uithaal, want in de peilingen zakte ze verder weg.

Open of gesloten samenleving

Maar al voor de terreuraanslagen werd duidelijk dat de campagne niet ging over de brexit, over de vraag of de Britse economie en samenleving meer ‘open of gesloten’ moet zijn. Het kantelpunt in de campagne was de hevige reactie van de Britse bevolking op een voorstel van May dat de klassieke ‘links-rechts’ tegenstellingen terug blootlegde, namelijk de zogenaamde ‘dementia tax’ die ouderen verplicht om eerst hun huis te hypothekeren vooraleer ze op steun voor een verblijf in een rusthuis kunnen rekenen. Vanaf de bekendmaking van de ‘dementia taks’ smolt de voorsprong van de conservatieven als sneeuw voor de zon. Daarenboven kozen de Britten die de vorige keer nog voor UKIP van Farage stemden deze keer massaal voor Labour, en dus niet voor de harde brexit retoriek van de conservatieven.

May had gedacht de bekommernissen van de Britten over leefbare pensioenen, mini-jobs, betaalbare gezondheidszorg en onderwijs naar de achtergrond te kunnen verdringen met enkele populistische uithalen over de brexit, veiligheid en identiteit. Die strategie is nu in haar gezicht ontploft. Maar daar win je geen verkiezingen meer mee. Ze had het nochtans kunnen weten, het lukte eerder al niet voor Geert Wilders in Nederland en Marine Le Pen in Frankrijk.

Ook in Vlaanderen gaan sommigen er al te makkelijk van uit dat de verkiezingen in 2018 en 2019 enkel zullen gaan over veiligheid, migratie en identiteit. Deze thema’s blijven bovenaan de politieke agenda, maar de burgers verwachten van hun leiders een geloofwaardige aanpak en geen populistische slogans over hoofddoeken of de ramadan. Daarnaast maken andere thema’s een comeback op de politieke agenda, zoals betaalbare pensioenen, de hoge belastingdruk, de kwaliteit van de nieuw gecreëerde jobs, betaalbare geneesmiddelen, … Ook de lokale verkiezingen in 2018 kunnen terug gaan over lokale thema’s en kandidaten, zonder platgewalst te worden door de ‘nationale tendens’ zoals in 2012.

De mensen verwachten dat politici meer doen dan enkel problemen aan de kaak stellen, maar verwachten ook geloofwaardige oplossingen en resultaten. Kortom, er is terug ruimte in het publieke debat om met een redelijke stem de mensen te overtuigen. Maar de redelijke stemmen moeten de komende maanden ook in Vlaanderen luider klinken om gehoord te worden.

Peter Van Rompuy is Vlaams parlementslid (CD&V) en auteur van een nieuw boek Democratie zkt Vertrouwen (Lannoo)