‘Werk, werk, werk’ zo scanderen de beroepspolitici: ‘Werk is dé manier om armoede te bestrijden’. Onzin.
Sarah Van Liefferinge is een voorbeeld van de tegendraadse stem van een minderheid, die op Knack.be ook eens de megafoon in handen krijgt. Haar Piratenpartij raakt vooralsnog nergens in het pluche, wat niet wil zeggen dat ze geen boeiende analyses van ons denken, leven en werken weten te maken.
Ik werk deeltijds. Een zeer bewuste keuze (die ik me gelukkig kán veroorloven): minder loon, meer tijd om te doen wat ik graag doe. Voorlopig dus geen geld voor exotische reizen of luxueuze aankopen. Maar wel ruimte om boeken en kranten te lezen en mee te bouwen aan een burgerrechtenbeweging, en tijd voor sport, vrienden en cultuur. Tijd is een schaars goed: het is pure luxe geworden. Vreemd dus dat we collectief bereid zijn zoveel van onze kostbare tijd te investeren in ‘werk’.
In de jaren ’30 voorspelde econoom John Keynes dat we in de 21ste eeuw slechts 15 uren per week zouden werken. Dat zou volstaan om voedsel en materiële goederen te produceren voor iedereen. En de rest van de tijd zouden we van het goede leven genieten! Ondertussen staan we zo ver: er is genoeg welvaart om iedereen een waardig leven te gunnen. Maar we hangen nog steeds vast aan de 40-uren werkweek. En de armoede, de werkloosheid en het aantal ‘werkende armen’ blijven toenemen. We zijn de droom van het goede leven onderweg verloren.
‘Werk, werk, werk’ zo scanderen de beroepspolitici: ‘Werk is dé manier om armoede te bestrijden’. Onzin. Onze visionaire leiders hebben blijkbaar nog niet begrepen dat de arbeidsmarkt grondig aan het veranderen is. Als gevolg van de automatisering zullen er binnenkort massaal veel traditionele jobs verdwijnen, zowel voor laag- als hooggeschoolden, en zelfs in lageloonlanden. Door de samensmelting van machines en artificiële intelligentie zullen robots eenvoudige teksten schrijven en vertalen, kassa’s bemannen, boekhouden en secretariaatswerk verrichten, stofzuigen en schoonmaken. Totale tewerkstelling in de toekomst is een illusie. Tenminste, als we onze visie op arbeid niet bijstellen.
Betaalde arbeid is schaars en zal enkel schaarser worden. De traditionele partijen en onze openbare omroep gebruiken deze schaarste om ons angst aan te jagen. Maar laat u vooral niks wijsmaken: er ís voldoende welvaart gecreëerd om iedereen uit de armoede te helpen. Het probleem is dat de 85 rijksten op deze aarde even veel bezitten als de 3,5 miljard armsten. Er staat minstens 125 biljoen € geparkeerd in belastingsparadijzen. De bonuscultuur tiert nog steeds welig. Het zijn onze politieke en economische structuren, de keuzes die onze visionaire leiders maken, die de extreme ongelijkheid bestendigen en versterken.
Genoeg! Wij zijn het beu om gereduceerd te worden tot onze waarde op de arbeidsmarkt. We aanvaarden niet dat de burgerbevolking verdeeld wordt in waardeloze werklozen (die geactiveerd moeten worden) en productieve werkmensen (die op hun eentje de sociale zekerheid overeind moeten houden), in zij die van hun brugpensioen kunnen genieten en zij die alsmaar langer moeten werken. We geloven niet in het concurrentiemodel waarin we uitgeperst worden als citroenen (maar geen nood: voor elke uitgebluste werkkracht staat er een nieuwe of goedkopere klaar). Wij willen niet ‘leven om te werken’, maar ‘werken om goed te leven’.
In een wereld waar er niet genoeg betaalde jobs zijn voor iedereen, mag het hebben van zo’n job geen voorwaarde zijn voor het recht op waardig leven. Een eerste stap is eenvoudig: we moeten het werk dat er is beter verdelen en kortere werkweken invoeren. Wie veel wil werken mag dat gerust, maar de standaard van 40 uren per week is krankzinnig en voorbijgestreefd.
Een tweede stap is de invoering van het basisinkomen. Heel veel mensen verrichten werk dat waardevol is, maar dat niet of nauwelijks gevalideerd wordt: zorg voor ouderen of kinderen, kunst in al zijn vormen, vrijwilligerswerk en buurtprojecten. Arbeid is meer dan een louter economisch product. Arbeid is ook een manier om jezelf te ontplooien en bij te dragen aan een warmere samenleving.
Experimenten met het basisinkomen (in Canada, de VS en Namibië bv.) tonen verbluffende resultaten: minder criminaliteit, minder gespijbel, minder ongelijkheid, minder kindersterfte en minder doktersbezoeken. Mensen gaan niet op hun luie kont zitten, integendeel. Velen studeren verder, zoeken een betere baan en emanciperen zichzelf.
‘Utopisch en onbetaalbaar!’ denkt u? Reken dan maar eens uit wat de huidige (ontransparante en ondemocratische) sociale zekerheid en het bijbehorende controle- en activeringsapparaat kosten. Om nog maar te zwijgen over het groeiende aantal burn-outs en depressies. Hoe hoog is de menselijke tol die we bereid zijn te betalen?
De beroepspolitici en de media hekelen het gebrek aan visie en grote verhalen in de huidige politiek. Maar tegelijkertijd maken ze ons bang en ontmoedigen ze ons om te dromen. Echte politiek is visionair en gaat over het realiseren van dromen. Denk maar aan de arbeidersbeweging (de 8-uren werkdag, betaalde vakantie, de ziekteverzekering en de pensioenen bv.), de holebibeweging en de burgerrechtenbeweging van Martin Luther King. Het basisinkomen is een realistische utopie: het is het verhaal van de toekomst. We kunnen ook deze droom realiseren als we ons verenigen en de strijd aangaan. Waarom nog langer wachten?
Sarah Van Liefferinge, voor de Piratenpartij
De opmerkelijkste opinies van Knack.be uit 2014
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier