‘Mensen in armoede worden dubbel getroffen door milieuvervuiling’

‘Het inperken van de werkloosheidsuitkering in de tijd werkt niet, het doet de armoede alleen maar toenemen’, stellen wetenschappers van het onderzoekscentrum OASeS. ‘De overheid moet eerst inzetten op een grote vraagzijde van de arbeidsmarkt.’

Wie opgroeit in armoede, heeft zelf meer kans op armoede. De conclusie is niet nieuw, maar ze blijft staande in een tijd waarin het armoederisico niet afneemt. Onderzoekers, die dit jaar focusten op duurzame ontwikkeling, merkten ook dat mensen in armoede dubbel getroffen worden door milieuvervuiling. De onderzoekers stellen ook dat het inperken van de werkloosheidsuitkering in de tijd niet werkt.

Jaarlijks publiceren wetenschappers van het Antwerpse centrum OASeS (Ongelijkheid Armoede, Sociale Uitsluiting en de Stad) een jaarboek over armoede en sociale uitsluiting. De onderzoekers becijferden dat 15,1 procent van de gezinsbevolking in België onder de armoederisicogrens van 1.074 euro per maand leeft. Daarmee bekleedt België de elfde plaats, de middenmotor in Europa.

De stabiliteit ligt in de lijn der verwachtingen, klinkt het. “Ondanks onze hoge welvaart neemt de armoede niet af. Dat is deels een gevolg van het feit dat tewerkstellingsgroei niet naar werkarme gezinnen is gegaan en deels een gevolg van het feit dat de sociale bescherming voor deze gezinnen minder genereus is geworden”.

Uitgebreide sociale zekerheid

Dat de armoede ondanks de crisis niet meteen stijgt, wijten de onderzoekers vooral aan onze uitgebreide sociale zekerheid. “Men slaagt erin de armoedecijfers stabiel te houden, maar we merken toch dat – doordat we armoede breder meten – er een substantieel aantal mensen getroffen wordt door armoede. Het gaat bijvoorbeeld over financiële stress of ook huisvestingsdeprivatie.”

Andere opvallende conclusie was het effect van intergenerationele armoede. “We vonden dat wie opgroeide in armoede, later zelf meer kans op armoede heeft”, klinkt het bij de onderzoekers, op basis van EU-SILC-bevraging uit 2011. “37 procent van de Belgen tussen 25 en 59 jaar die opgroeiden in een gezin met een slechte of zeer slechte financiële situatie, is arm of sociaal uitgesloten, tegenover 15 procent respondenten die opgroeiden in een financieel welstellend gezin.” Er wordt ook een significant effect gezien op het vlak van opleidingsniveau. Driekwart van de hooggeschoolde respondenten had minstens één ouder met een hogeronderwijsdiploma, terwijl dat bij kinderen van laaggeschoolden op 23 procent uitkwam.

Beperking werkloosheidsuitkering

De wetenschappers hebben ook kritiek op een beperking in de tijd van de werkloosheidsuitkering. Projecties van cijfers tonen dat het risico op armoede door de hervorming na 19 maanden volledige werkloosheid is gestegen van 17,0 procent naar 20,4 procent. Na 49 maanden ligt het verschil zelfs 6,5 procentpunt hoger, 27,7 procent in plaats van 21,2 procent.

“Dat werkt niet. Men gaat ervan uit dat men de mensen zo sneller naar de arbeidsmarkt kan krijgen”, zegt Peter Raeymaeckers, “maar men moet eerst inzetten op een grote vraagzijde van de arbeidsmarkt, die nu niet aangepast is aan die beleidsmaatregelen. Men moet ook niet enkel ingrijpen op de tewerkstellingssituatie, maar breder inzetten, bijvoorbeeld op activering, met allerlei vormen van sociale economie.”

“Er zijn wel effecten op de tewerkstelling, maar omdat er nu een tekort aan jobs is, is dit nu niet de juiste maatregel”, vult onderzoeker Jill Coene aan. “De sterkste werklozen zullen sneller de stap naar de arbeidsmarkt kunnen zetten omdat ze de meeste kansen krijgen.”

Coene stelt zich de vraag of er geen andere modellen van werk kunnen bijkomen. “Zorgarbeid wordt bijvoorbeeld niet vergoed. Daar zou je naar kunnen kijken.” Ze ziet mogelijkheden voor diensten zoals huiswerkbegeleiding, maar ook de kinderopvang kan anders: “Je kan die qua uren flexibeler maken. Wie wil solliciteren ondervindt momenteel meteen een drempel.”

Individuele schuldmoddel

Volgens de wetenschappers maakt armoede ook ongezond en zijn de risico’s ongelijk gespreid. “Mensen met weinig financiële middelen worden vaker getroffen door milieuvervuiling en zijn sneller ongezond. Mensen in buurten met verhoogde milieudruk hebben hogere concentraties van stoffen als pcb’s in het lijf, wat leidt tot hormoonverstoringen, DNA-schade en dan ook een hoger kankerrisico”, aldus onderzoeker Peter Raeymaeckers.

Volgens de onderzoekers betekenen de resultaten dat een individu geen onbeschreven blad is dat volledig zelf verantwoordelijk is voor diens sociale positie. “Deze bevinding zou de toenemende focus op het individuele schuldmodel moeten temperen”. (Belga/AVE)