Marc Swyngedouw: ‘Antwerps stadsbestuur heeft post-truth-tijdperk omarmd’

Het Antwerpse stadsbestuur fabriceert zelf zogenaamde onderzoeken en negeert informatie die niet in zijn kraam past, zegt Marc Swyngedouw, hoogleraar politicologie en SP.A-kandidaat in Antwerpen.

‘De Antwerpse coalitie van burgemeester Bart De Wever (N-VA) maakt systematisch misbruik van onderzoeksgegevens om haar beleid te legitimeren in plaats van er haar beleid op te baseren.’ Dat schrijft hoogleraar politieke sociologie Marc Swyngedouw (KU Leuven) in een opiniestuk op Knack.be. Hij fileert vier strategieën waarmee de Antwerpse coalitie van N-VA, Open VLD en CD&V ‘bevindingen uit onderzoek naar haar hand zet’.

Swyngedouw, in oktober ook kandidaat op de SP.A-lijst in Antwerpen, zag dat bijvoorbeeld gebeuren in nasleep van de Berber-rel in 2015. De Wever had Berbers een gesloten groep genoemd ‘met veel wantrouwen tegenover de overheid’ en ‘zeer vatbaar voor het salafisme’. Vier dagen daarna werden er twee rapporten aangemaakt via de Studiedienst Stadsobservatie (SSO), de databank van de stad Antwerpen die nog door De Wevers voorganger Patrick Janssens (SP.A) in het leven is geroepen. ‘De SSO is een schitterend gemaakte databank, vol degelijke, betrouwbare en publiek toegankelijke gegevens over de stad Antwerpen’, zegt Swyngedouw. ‘Wat het echter niet is, is een machine waar je snel, snel cijfers uit kunt laten rollen om je gelijk te halen.’ Precies dat is er gebeurd, meent Swyngedouw. ‘Die twee rapporten werden gelanceerd als “de cijfers achter de racisme-rel van De Wever”. Maar nérgens staat daarin specifieke informatie over Berbers. Wel over “Marokkanen”, “allochtonen” of “Noord-Afrikanen”. Daarnaast werd uit die rapporten ook informatie genegeerd of zelfs weggeknipt – toevallig zaken die niet sporen met De Wevers visie. Die rapporten zijn dus gewoon fake news.’

Iets soortgelijks zag Swyngedouw gebeuren toen het Antwerpse district Borgerhout begin dit jaar negatief in het nieuws kwam. Uit een ‘gebiedsscan’ van de politie en de dienst Maatschappelijke Veiligheid moest blijken dat de illegale economie er groter is dan de legale. Swyngedouw: ‘Dat rapport was opgesteld door twee diensten die onder De Wevers bevoegdheid vallen. Organisaties die ook waardevolle informatie hebben, zoals de kerkgemeenschappen, de jeugdwerking, de Centra Algemeen Welzijn en Kind & Gezin, werden niet bevraagd. Die gebiedsscan was dus absoluut geen extern, laat staan wetenschappelijk of onafhankelijk onderzoek.’

Bovendien, zo benadrukt Swyngedouw, kun je uit het rapport niet afleiden wie gezegd heeft dat de illegale economie in Borgerhout groter is dan de legale – wat als het grote nieuws uit het rapport op de voorpagina van Gazet van Antwerpen stond. ‘Dat kan net zo goed een buurtwachter zijn als de procureur des Konings.’ De werkwijze resulteerde in een eenzijdig rapport, vindt Swyngedouw: ‘De slechte verhouding tussen de politie en de jongeren in Borgerhout wordt exclusief toegeschreven aan “machogedrag, intimidatie en groepsdruk” van de etnisch-culturele bevolking. Geen woord over bijvoorbeeld etnisch profileren door de politie. Helemaal onbegrijpelijk is het dat een hoopvolle vaststelling uit de gebiedsscan wordt genegeerd, namelijk dat de geregistreerde criminaliteitscijfers in Borgerhout globaal genomen lager zijn dan het stedelijke gemiddelde. Alleen voor drughandel ligt het aantal vaststellingen iets hoger.’

Swyngedouw concludeert: ‘Deze studie moest dienen als onderbouwing van de war on drugs van de N-VA en haar voorstellen in de strijd tegen radicalisering’. Nochtans kon er ook een volstrekt andere conclusie getrokken worden uit het rapport, zegt hij. ‘De illegale economie en drugshandel zijn in handen van enkele families, stelt het rapport. Je kunt dus ook besluiten dat de politionele en gerechtelijke instanties falen om een beperkte groep van bewoners effectief te vervolgen.’

Beleid doordrukken

Gevraagd naar een reactie laat de woordvoerder van burgemeester De Wever weten ‘er akte van te nemen dat volgens de heer Swyngedouw de externe academici, het Openbaar Ministerie, de federale gerechtelijke politie en het Arbeidsauditoraat, die hebben meegewerkt aan de gebiedsscan, geen onafhankelijke instanties zijn’. Op de vragen of het niet vreemd is dat de rapporten van de SSO niets zeggen over Berbers, en of de gebiedsscan van Borgerhout niet waardevoller was geweest met extra input van andere organisaties, wenste de woordvoerder niet in te gaan.

‘Hiermee lijkt het stadsbestuur het post-truth-tijdperk omarmd te hebben’, vindt Swyngedouw. ‘Onderzoek dient niet om licht in de duisternis te brengen, maar om bedenkelijke uitspraken recht te praten of reeds beslist beleid door te drukken.’

De vraag moet gesteld worden: spreekt hier niet veeleer de SP.A-kandidaat dan de hoogleraar? Swyngedouw schudt het hoofd. ‘Ik heb veel beleidsvoorbereidend onderzoek gedaan, voor veel coalities en beleidsniveaus. Soms deden politici veel met onze resultaten, soms minder of zelfs niets. Maar de systematiek waarmee deze coalitie misbruik maakt van onderzoeksgegevens, dat heb ik nog nooit meegemaakt. Helemaal nieuw is het om te moeten vaststellen dat politici het ómgekeerde beweren van wat uit onderzoek blijkt, en dat ze hun eigen diensten zelf “rapporten” laten fabriceren die uitspraken of beleid moeten ondersteunen. Dat is ongezien.’