Lesbisch koppel slachtoffer van holebifoob geweld in asielcentrum: ‘Twee ergste maanden van ons leven’

Marigona (Goga) en Elisabeth verlieten begin dit jaar respectievelijk Kosovo en Mexico om in België vrij hun liefde voor elkaar te kunnen beleven. Aan ZiZo, het Vlaamse holebi- en transgendertijdschrift van çavaria, de Vlaamse koepel van holebi- en transgenderverenigingen, vertelden ze over gevallen van holebifobie in het asielcentrum van Kapellen. Knack biedt u het artikel aan.

We ontmoeten elkaar op een zomerse donderdagmiddag in het gezellige Kapellen. Met een zekere terughoudendheid stappen de Kosovaarse Marigona (Goga) en de Mexicaanse Elisabeth op me af. Onze mailtjes en telefoontjes vooraf deden mijn wenkbrauwen fronsen. Sinds twee maanden verblijft dit jonge lesbische koppel in het nabijgelegen asielcentrum.

‘Dit zijn de twee ergste maanden in ons leven’, benadrukken de dames erg geëmotioneerd. De voorbije maanden waren dan ook heel heftig voor hen. Ze belandden in een asielcentrum met veel vrijgezelle mannen die het niet zo goed begrepen hadden op een lesbisch koppel. ‘Naar de douche in onze gang kunnen we niet meer gaan. Dat is te gevaarlijk.’

Kosovo & Mexico

Goga sleepte alles uit de kast om bij Lisa te geraken. ‘Het leven in Kosovo werd me ondraaglijk. Sinds mijn vader weet dat ik lesbisch ben, wil hij me vermoorden.’ Ook bij lokale LGBT+-organisaties kon ze niet terecht. ‘Ze vertelden me dat mijn wens onmogelijk was. Ik moest Lisa uit mijn hoofd zetten. Psychologen konden me daarbij helpen. Gelukkig ben ik niet op het aanbod ingegaan’.

Haar familie heeft Albanees-Islamitische roots. Binnen deze Kosovaarse gemeenschap zijn traditie en familie-eer zeer belangrijk. Het verbaasde me helaas helemaal niet toen Goga vertelde dat haar vader haar wou vermoorden. Pro-Europese politici in de hoofdstad Pristina voerden het voorbije decennium progressieve wetgeving voor de LGBT+-gemeenschap in. Maar wetten invoeren is één ding. Het toepassen van de wet in een door en door corrupt land is iets helemaal anders. Ik geloof echt dat Goga, voor haar eigen veiligheid, geen andere optie had dan te verhuizen naar West-Europa. En dan hebben we het nog niet over het feit dat het haar onmogelijk gemaakt wordt door internationale twisten om een relatie aan te gaan.

Nochtans zou je hen dit leven niet toewensen. Goga’s en Lisa’s liefdesverhaal is er één uit de duizend. Vier jaar geleden ontmoetten ze elkaar via Facebook. Ondanks het gebrek aan fysiek contact sloeg de vlam meteen over. ‘Na de eerste avond wou ik haar meteen opbellen. Ik wou haar stem horen. En toch even stiekem checken of ze geen oude man was.’, gniffelt Goga. Drie en een half jaar lang probeerden ze elkaar te ontmoeten. Maar de politieke situatie waarin Kosovo verkeerde stak daar een stokje voor.

Na een bloedige burgeroorlog scheurde Kosovo zich in 2008 eenzijdig af van Servië. Heel wat landen erkennen Kosovo tot op de dag van vandaag niet als een onafhankelijke en soevereine staat. Mexico is, naast onder andere Spanje, er één van. Daardoor kon Goga geen visum krijgen voor Mexico. Verhuizen naar het holebifobe Kosovo was voor Lisa geen optie. ‘We moesten op zoek gaan naar een derde land’. Dat derde land werd België. De jongedames kozen voor België omwille van zijn reputatie als holebivriendelijk land.

Met een toeristisch visum kwam Goga ons land binnen. Lisa kon België in zonder visum. Het was in België dat ze elkaar voor het eerst in het echt konden ontmoeten. Asiel vroegen ze niet meteen aan. ‘De eerste nachten sliepen we op hotel. Dat kostte ons veel geld, maar na al die jaren wilden we even ongestoord samen kunnen zijn.’, aldus Lisa. Toen de financiële druk door de hotelkosten te hoog werd, vroegen ze beiden asiel aan. De procedureslag begon én ze kregen een plaats toegewezen in het asielcentrum van Kapellen.

Gezondheidsproblemen

‘België is een fantastisch land voor holebi’s. Maar het asielcentrum van Kapellen is België niet. Ik voel me er onveiliger dan in Kosovo. We voelen ons hier illegaal.’ Wat hierop volgde was een lange beschrijving van negatieve ervaringen van het jonge koppel.

‘Vanaf dag één kregen we al bedreigingen. Op de één of andere manier verspreidde het nieuws zich zeer snel dat er een lesbisch koppel verbleef in het centrum. Sindsdien worden we er nageroepen en spuwen ze voor onze voeten. Eén keer gooiden ze ballen naar ons waardoor ik schaafwonden opliep. Maar het werd al snel een stuk erger.’, aldus een geëmotioneerde Gona.

Het koppel zegt dat ze zich onveilig voelt. ‘Onze eerste kamer was helemaal vanachter in het asielcentrum, ver weg van de medewerkers. Als er iets mis ging, duurde het heel lang voordat een medewerker ter plaatse kon komen.’ Ze zeggen dat het niet hielp dat ze zo ver van de medewerkers zaten. ‘In de avond zijn er maar twee personeelsleden voor het volledige asielcentrum aanwezig. Als het hier misloopt, dan zal alle hulp te laat komen.’

Er werd hen een andere kamer aangeboden. Maar toen ze die gingen bezoeken, wilden de bewoners die op de nieuwe gang verbleven hen niet doorlaten. ‘Een lesbisch koppel is niet welkom in hun “afdeling”‘.

Nu kunnen ze zelfs niet meer naar de gemeenschappelijke douche in hun gang. ‘Ik stond te douchen en één van de andere vrouwen die in het centrum verblijft, begon te roepen en keihard op mijn deur te beuken. Ik vreesde en schreeuwde voor mijn leven. Ik denk dat het de verschrikkelijkste twintig minuten van mijn leven geweest moeten zijn.’, volgens Lisa. Na het incident, mogen de dames douchen in een afgesloten douche op een andere verdieping. ‘Maar dit zou geen oplossing mogen zijn.’

Plots haalt Lisa een zak vol medicijnen boven. Volgens Goga moet ze nu tien pillen per dag nemen. ‘Ik kan niet meer deftig eten, want een bezoek aan de keuken vinden we te gevaarlijk. En de hoeveelheid stress die het gevolg is van deze situatie maakt me er ook niet gezonder op.’

Goga’s gezondheid verslechterde toen ze plots hevige buikpijn kreeg. ‘Goga belde om een dokter, maar er kwam niemand af. De pijn was zo hevig dat ik dacht dat ik ging sterven. Na een kwartier kwam de sociaal assistente die me gewoon doorverwees naar een dokterspraktijk. Daar moest ik dan nog eens lang wachten in een wachtzaal.’

De situatie voor de dames verslechterde snel toen ze een eerste klacht neerlegden tegen hun medebewoners. ‘Aan de receptie vroegen we om wat warm water. Naar ons kwam meteen een groepje jongens die ons begonnen af te dreigen. Als we onze klacht niet introkken, zouden ze ons hardhandig aanpakken. Dit alles gebeurde allemaal voor de ogen van één van de medewerkers van het asielcentrum. Hij stond erbij en keek ernaar.’

‘We begrijpen echt wel dat we geen vijfsterrenhotel krijgen, maar dit is gewoon een verschrikkelijke situatie.’

Het asielcentrum

Na ons interview nemen we samen de bus naar het asielcentrum. Tussen kasten van villa’s werd een oude legerkazerne omgebouwd tot een asielcentrum. Vandaag worden er 350 asielzoekers gehuisvest.

Toen we aankwamen bij de wooneenheden, leek het me op het eerste gezicht wel mee te vallen. Maar van zodra je de details bekeek, viel toch wel op dat er structurele problemen waren. Er was geen raam en maar zeer weinig verluchting. Tussen de verschillende wooneenheden is bijvoorbeeld geen dak. Een behendig persoon kan zo over de muur klimmen, in je kamer.

‘Enkele weken geleden hadden we een buur die pyromane neigingen had. We waren echt bang dat plots alles in lichterlaaie zou staan.’

Lakse overheid

‘In de ochtend verlaten we het asielcentrum om wat rond te hangen in Kapellen. Daar voelen we ons tenminste veilig. We proberen zo laat mogelijk terug te keren naar het centrum.’ Is dit dan de enige oplossing voor de dames? Hun verzoek tot overplaatsing is al tweemaal geweigerd. Fedasil zou gezegd hebben dat er een plaatsgebrek is.

‘Ik vrees dat we eerst zwaargewond moeten geraken voordat men echt zal reageren’, aldus Lisa.

België was het tweede land ter wereld om het holebihuwelijk in te voeren. We zijn op wetgevend vlak een voorbeeld voor de rest van de wereld. Wat doet de overheid voor de veiligheid in de opvangcentra?” ‘De assistenten in het asielcentrum doen hun best, maar het is het systeem dat faalt. Ze kunnen de hoeveelheid werk niet aan en onze klachten krijgen gewoon geen gehoor in de hogere rangen.’, volgens Goga. Het opvangcentrum organiseert infosessies voor de bewoners om hen te informeren over de Belgische waarden en normen. Het beleid is gericht op het detecteren van discriminatie en het nemen van acties ten opzichte van de daders. Dat Lisa en Goga een koppel zijn, is echter bij verschillende bewoners geweten, wat de situatie natuurlijk bemoeilijkt.

Bewoners die dat wensen, kunnen volgens Fedasil ook steeds een klacht indienen, wat Lisa en Goga dus zeggen dat ze meermaals hebben gedaan. Na een tijd vroegen ze zich af wat ermee gebeurde ‘We vroegen onlangs om kopieën van de klachten die we neerlegden en dat weigerden de medewerkers ons. Zoiets kan toch niet in een rechtsstaat? Zo kunnen we echt niet controleren of er wel iets mee gebeurt.’

In de kast?

‘Waarom kruipen jullie dan voor die paar maanden niet terug in de kast? Het grootste deel van jullie leven zat je er toch al in?’ vroeg ik hen met mijn stoute schoenen aan. Zelf wist ik wel dat die vraag ongepast was, maar hun antwoord erop zou wel leerrijk zijn.

Aan Goga en Lisa zou gesuggereerd zijn dat ze zich beter als zussen voordoen, terwijl de keuze eigenlijk door hen gemaakt moet worden. ‘Dit doe ik niet. We wisten dat het een moeilijke situatie zou worden, maar niet dat we aan ons lot overgelaten zouden worden.’, aldus Goga.

Heterokoppels die vluchten naar België kunnen vaak trouwaktes voorleggen. Op die manier worden ze niet uit elkaar gehaald. Gona en Lisa vrezen gescheiden te worden van elkaar. Ze vrezen dat de één asiel zal krijgen en de andere niet. Daarom moeten ze koste wat kost bewijzen dat ze een koppel zijn. Het is alles of niets voor hen.

Beleid Fedasil

Fedasil meldt niet te kunnen reageren op individuele dossiers. Het beleid is erop gericht holebifoob gedrag ’te detecteren, te veroordelen en te sanctioneren’, aldus Lies Gilis (adjunct-woordvoerder Fedasil).

‘We kiezen er bewust voor om een open opvang te bieden aan elke asielzoeker en niet te segregeren op basis van geloof, etniciteit, nationaliteit of seksuele voorkeur.’

Om dit beleid in de praktijk te doen slagen, organiseert het asielcentrum informatiesessies omtrent de waarden en normen die heersen in België. Die gaan ook over hoe hier wordt omgegaan met seksualiteit en met man-vrouwverhoudingen

Fedasil is de e-learningmodules over LGBT+-asielzoekers en vluchtelingen aan het evalueren die werden ontwikkeld door Çavaria tijdens het Safe Havens project in 2016 en 2017. Deze modules werden reeds gevolgd door een aantal referentiepersonen, maar de uitrol naar het volledige opvangnetwerk moet nog gebeuren.

Oplossing?

Kenneth Mills, die mee de situatie opvolgt voor de Vlaamse holebi- en transgenderkoepel Çavaria, meent dat de bal nu in het kamp van de overheid ligt. ‘Het is aan de overheid om ervoor te zorgen dat medewerkers ook LGBT+-sensitief zijn en de nodige kennis hebben door de e-learningmodules uit te rollen. Op korte termijn moet in Kapellen vooral gesproken worden met de bewoners, maar als dat geen resultaten oplevert, moeten Marigona en Elisabeth overgeplaatst worden.’

‘Op dit moment is Fedasil een inventaris aan het maken van opvangcentra met voorzieningen voor LGBT+-personen, op basis van een aantal criteria. Zo kan er bijvoorbeeld rekening gehouden worden met de nabijheid van LGBT+-verenigingen, de vorming van de medewerkers, enzovoort. Verder heeft Fedasil een werkgroep opgericht met zowel medewerkers van de hoofdzetel als referentiepersonen op het terrein. Die werkgroep zou al een aantal keren zijn bijeengekomen. Deze evoluties geven ons goede hoop, al zal het effect daarvan zich pas na een tijd echt laten voelen. Het is nu belangrijk dat deze inspanningen volgehouden worden en dat LGBT-verenigingen blijvend betrokken worden.’