Vrederechter op rust en Knack.be-columnist Jan Nolf ging in het VRT-programma ‘Reyers Laat’ in de clinch met burgemeester van Mechelen Bart Somers (Open VLD). Onderwerp van gesprek: zin en onzin van de GAS-boetes.
Rechtstreekse aanleiding was de Mechelse vrouw die naar verluidt een GAS-boete van 400 euro kreeg omdat ze een doktersbriefje in een openbare vuilnisbak had gedeponeerd. ‘Naar verluidt’, omdat Somers zei dat er van dat verhaal niets klopt.
“Pure nonsens”, zei Somers. “Die dame heeft helemaal geen GAS-boete gekregen. Er is zelfs helemaal geen PV tegen haar opgemaakt.” Somers stelde dat er waarschijnlijk meer aan de hand was dan een weggegooid doktersbriefje, maar legde verder niet uit hoe de vork volgens hem aan de steel zit, omdat het over een individuele zaak gaat en hij daar geen commentaar op wenst te leveren.
Kritische minnaar
Somers noemde zichzelf een ‘kritische minnaar’ van GAS-boetes. Die vindt hij een noodzakelijk kwaad. Er mag kritiek op komen, stelde hij, “Maar het moet juiste kritiek zijn. Soms worden er verhalen opgedist waarvan ik zeg: die zijn totaal verzonnen.”
Nolf was alvast kritisch over het geval met het doktersbriefje en over de GAS-boetes in het algemeen. “Mijn verhaal is: voor één stuk is GAS symptoombestrijding en voor het andere stuk is het affichepolitiek: ‘Kijk eens, we doen er iets aan!’ Ik denk dat GAS een zeer inefficiënt en onrechtvaardig middel is, want het sleept je mee in een rechtsgang die absoluut niet de garanties biedt van een normale rechtsstaat.”
Daar bracht Somers tegenin dat de gemeentepolitie vroeger precies hetzelfde deed als de GAS-ambtenaren nu, maar dat de PV’s die daaruit voortvloeiden door politierechtbanken stelselmatig geseponeerd werden. En zo bleven sluikstorten, winkeldiefstallen, graffiti en hondenpoep op straat onbestraft.
Somers: “Dat vind ik een veel grotere bedreiging voor de rechtsstaat, want dat creëert een gevoel van machteloosheid bij burgers die te goeder trouw zijn, in de zin dat hun medeburgers dingen kunnen doen die totaal niet aanvaardbaar zijnen dat er geen enkel gevolg komt van de overheid.”
GAS op je iPhone
Dat probleem heeft de politiek zelf veroorzaakt, stelde Nolf. “Sinds 1995 zitten we met politierechters die zich enkel met koning auto bezighouden. Dat is een politieke keuze geweest. Vandaar dat vrederechters en politierechters zich niet meer beziggehouden hebben met dat contentieux en vandaar de verloedering.”
Zo kwam men bij de GAS-boetes terecht, zei Nolf. “Je hebt drie fases in GAS. Er is ten eerste de omschrijving van de inbreuk. Die is voor iedere Vlaamse stad afzonderlijk. Dat is een lappendeken. Je kan best een applicatie hebben op je iPhone om te weten wat je hier niet mag doen en tien kilometer verderop wel.”
Ten tweede zijn er problemen met het statuut van de gemeentelijke GAS-ambtenaren, zei Nolf. “Dat biedt geen garanties op onafhankelijkheid. En ten derde, als je ertegen in beroep wil gaan, is dat een heel moeilijke en heel dure rechtsgang.”
Belletje-trek
Dat is niet nieuw, zei Somers. Vroeger konden gemeenten ook hun eigen politiereglementen opstellen en daar sancties aan verbinden. Ook die waren in elk gemeente anders. Bovendien hebben veel gemeenten hun oude politiereglementen overschreven in de nieuwe regels, alleen heten de sancties nu GAS-boetes.
Vandaar de vele pietluttige regels, zei Somers. “Bijvoorbeeld: in mijn stad is er een idiote regel dat je geen belletje-trek mag doen, op straffe van boete. Ik ben dat gaan opzoeken en die regel bestond vroeger al. En wat stond er toen op? Een politiestraf.”
Bovendien waren er vroeger ook al regels waarbij ambtenaren sancties oplegden, zei Somers. “Bijvoorbeeld, de voetbalwet, het milieurecht de ruimtelijke ordening. Dat is allemaal gedepenaliseerd en overgebracht naar bestuurlijke handhaving.”
Somers vindt dat praktisch. “Ik vind het niet zo verdedigbaar dat we voor iemand die een hondendrol laat liggen of wildplast heel dat zware juridische apparaat in gang zetten en die persoon voor een politierechter slepen. Dan denk ik dat een soepeler systeem dat goed werkt en voldoende garanteis biedt – want dat is natuurlijk wel belangrijk – dat ook kan opvangen.”
Winkeldiefstallen
Daar had Nolf dan weer filosofisch problemen mee. “De administratieve sancties zijn een modeverschijnsel. Men stopt allerlei soorten inbreuken in afzonderlijke hokjes waar geen rechter aan te pas komt.”
Nolf wees er ook op dat ook de banksector een administratieve toezichthouder heeft en verwees in één adem naar Dexia. “Ik denk dat dat een goed voorbeeld is om te zeggen dat we misschien beter rechtstreeks zouden investeren in justitie en justitie inderdaad tanden doen krijgen.”
“Ondertussen moet ik wel mijn stad besturen”, riposteerde Somers. Hij verwees naar winkeldiefstallen door jongeren in Mechelen die door het gerecht systematisch geseponeerd werden. Daar is nu voorbij, zei hij, en de winkeliers zijn tevreden “Die hebben nu weer vertrouwen in de rechtsstaat.”
Machtspolitiek
Somers erkende dat er een aantal “zotternijen” in de GAS-reglementen staan, met in Mechelen, naast boetes voor belletje-trek, een verbod op in bomen te klimmen en een verplichting voor cafébazen om een bordje buiten te hangen een halfuur voor ze sluiten. “Wij zijn erin geslaagd om een hele lijst te maken van bepalingen waarvan we zeggen: daar willen we absoluut niet met GAS-boetes optreden.”
Geen oplossing, vond Nolf. “Winkeldiefstallen bestrijden met GAS, dat is een illusie. De cijfers in Antwerpen tonen aan dat die GAS-boetes dan gewoon niet betaald worden. Ik denk dat de jeugdrechter daar beter voor geplaatst is. Dat is een fundamentele regel van respect voor de jeugd.”
Maar dan moet je wel investeren in justitie, zei Nolf. “Dat is het funeste aan de denkpiste: men doet het op een andere manier om uiteindelijk niet meer te moeten investeren in justitie. Zo houden de gemeenten grendels voor zichzelf. Dat is eigenlijk gewoon machtspolitiek.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier