‘Als we zoveel verwachten van onze VRT, er navenant in investeren, dan moet er ook gezocht naar de meest geschikte manier om onafhankelijk, kritisch en opbouwend te evalueren hoe de VRT haar zo belangrijke taken invult en vervult’, schrijft voormalig VRT-journalist Dirk Barrez.
Een samenleving die de kans grijpt om met een publieke omroep tv, radio en andere mediacreatie – ook film bijvoorbeeld – te stimuleren, het is een schitterende zet. Dat zij aan haar VRT de ambities kan toevertrouwen om alle burgers een rijk, breed en betrouwbaar palet van nieuws, duiding, cultuur en ja, ook sport, amusement en educatie te verschaffen, is een droom die uitkomt. Wanneer VRT al decennia bewijst die opdracht met vooral veel lust ter harte te nemen, en daarvoor het respect en vertrouwen geniet van heel velen, is dat een groot goed. Het zijn veel plussen. En meer plussen zijn mogelijk.
Niet dat er geen minnen zijn. De omroep omarmt traag het internet, laat zich soms de belangen van producenten en telecomspelers opdringen, ontwikkelt een niet altijd zo gelukkige relatie met nieuwe technologie, raakt wat verstrikt in de belofte om uit het digitale vaarwater van privémediabedrijven te blijven, loopt te weinig voorop in het opsporen van en informeren over wat belangrijk is of wordt, presteert voor delen van haar opdracht niet goed genoeg en is wel eens ongevoelig voor wat leeft aan bekommernissen in samenleving, politiek of andere media. Altijd blijft het opletten dat de terechte zelfverzekerdheid niet verglijdt tot arrogantie die elke kritiek als verdacht wegwuift.
Veel meer plussen mogelijk
De VRT-balans blijft echter ruim positief. Hoe kan Vlaanderen dit grote mediagoed best bewaken en een toekomst verzekeren in een snel wijzigende mediaomgeving? Het is een cruciaal vraagstuk voor elke democratie. Daarom, geen waslijst van problemen of paniekzaaierij maar een snelle verkenning van beloftevolle kansen voor onze publieke omroep, voor meer plussen dus.
Allereerst het hete hangijzer van de middelen. Nu komen die uit wat we samenleggen als gemeenschap, ook wel belastingen genoemd, aangevuld met sponsoring en advertenties. Zelfs als de regering deze inkomstenbronnen niet langer laat groeien of zelfs laat verminderen, is dit allesbehalve einde verhaal voor VRT. We gaan ervan uit dat Vlaanderen zijn publieke omroep naar waarde schat, dat er duidelijke afspraken komen over hoeveel middelen en op welke voorwaarden, en dat die worden nageleefd. Want zowat het slechtste wat een samenleving kan overkomen, is een onbetrouwbare overheid.
En waar zitten er dan kansen? Wel, de VRT kan innovatieve verdienmodellen in gang trekken die zorgen voor aanvullende inkomsten. Natuurlijk moet er daarover overleg zijn met o.a. de opdrachtgever – de overheid – om zeker te zijn dat het om extra inkomsten gaat die elders niet weggesneden zullen worden.
Vlaamse mediabiotoop
Online moet VRT breken met een terughoudendheid die privémedia op korte termijn misschien wat gewin oplevert maar in een snel wisselend medialandschap uiteindelijk iedereen zal doen verliezen, een voor alle partijen slechte vorm van pax media dus. Veel beter is het dat VRT online voluit initiatief kan ontplooien en echt innoveren, dat er eindelijk een platform komt dat talloze wegen exploreert om te verbreden, om te verdiepen, om te experimenteren en om tal van partnerships uit te rollen, onder andere met privéspelers, maar vooral met actoren uit de wereld van cultuur, uit de samenleving, met het onderwijs, met… noem maar op.
Tegelijk kan de publieke omroep veel meer dan nu samenwerken met de privémediasector. Niemand mag beweren dat dit makkelijk is want er speelt natuurlijk concurrentie voor marktmacht. Toch is op een aantal terreinen samenwerking denkbaar die alle partijen werkelijk voordeel oplevert… en met het onschatbare gezamenlijke voordeel dat dit onze lokale mediabiotoop sterk genoeg maakt om het al te commercieel gedreven mediageweld van media- en techno giganten als Google, Facebook, Apple en andere te weerstaan.
Canvas en big data
Over Canvas valt hier moeilijk te zwijgen. In geen geval mag dit kanaal weggegooid worden. Integendeel, want het biedt prima kansen om de VRT-opdracht beter in te vullen. Canvas zou zich elke dag moeten onderscheiden met gedifferentieerde en brede informatie; met voorop de creatie van een vaste afspraak zowel voor een publiek dat de zender zo lang trouw was als om nieuwe kijkers te overtuigen.
Dit vormt het fundament om een kwalitatieve programmatie uit te werken die gezien wil worden en om online uit te waaieren over internet en in tal van samenwerkingen. Het is een platform dat zelfs heel andere tv mogelijk maakt, met veel meer en volwaardige inbreng vanuit de samenleving, een publieke omroep die zichzelf heruitvindt en meer dan ooit onze democratie vooruithelpt.
Nog andere dringende opdrachten liggen te wachten in een wereld waar we zonder tegenzetten enorm veel economische en maatschappelijke waarde in handen spelen van de al genoemde mondiale giganten. Een sterke VRT kan mee de Vlamingen wapenen tegen hun big datageweld. Dat is niet alleen maatschappelijk hoogst verantwoord en belangrijk, het is zelfs ronduit een plicht vanwege de Vlaamse en andere overheden ten aanzien van hun burgers.
Sterk in democratie
Als we zoveel verwachten van onze VRT, er navenant in investeren, dan moet er ook gezocht naar de meest geschikte manier om onafhankelijk, kritisch en opbouwend te evalueren hoe de VRT haar zo belangrijke taken invult en vervult. Niet om ongezond te politiseren, wel om er onze algemeen gedragen omroep van te maken die de verwachtingen van de samenleving steeds beter weet in te vullen.
In tijden die ons bijna elke dag herinneren aan het grote belang van een open, pluralistische democratie die de rechten van haar burgers weet te vervullen en te beschermen, is er nog een laatste argument dat niet licht mag worden weggewuifd. Vergelijkend onderzoek wijst uit dat burgers in samenlevingen met een sterke publieke omroep beter geïnformeerd zijn. Ze voeden dus mee het publieke debat, stellen burgers in staat actief en met kennis van zaken te participeren en maken zo de democratie waarachtig.
Thuis
Licht verbazingwekkend toch, zoveel redenen en mogelijkheden om onze VRT te koesteren, en om tegelijk een heel gediversifieerd en krachtig medialandschap te bevorderen, waarin zowel overheidsinitiatief, privébedrijven als de samenleving zich thuis voelen. En dit is dan nog maar het begin van de oefening.
Dirk Barrez
(Voormalig VRT-journalist, auteur en hoofdredacteur van PALA.be)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier