‘Handelsakkoord EU-VS: goed voor big business, slecht voor de samenleving’

‘Marianne Thyssen en Cecilia Malström overdrijven de vermeende voordelen, en verzwijgen de nadelen van het vrijhandelsakkoord tussen de EU en de VS’, vindt Sacha Dierckx. ‘Hun geloof in het dogma van de vrijhandel, leidt tot verkeerde conclusies.’

In een recente vrije tribune voor Knack.be blikken de Europese commissarissen Marianne Thyssen (Werk en Sociale Zaken) en Cecilia Malmström (Handel) vooruit op de onderhandelingen tussen de VS en de EU voor een handelsakkoord, het zogenaamde Transatlantic Trade and Investment Partnership, beter gekend onder de afkorting TTIP. De nieuwe Europese Commissie probeert het draagvlak voor het controversiële “vrijhandelsakkoord” te vergroten door, naast meer transparantie te scheppen via het vrijgeven van sommige documenten, naar het grote publiek te communiceren over wat het TTIP betekent. Een mooi promopraatje, maar helaas onrealistisch en misleidend.

Onwaarschijnlijke voordelen

Ten eerste trekken verschillende studies de economische voordelen, die de commissarissen steeds benadrukken, sterk in twijfel. Volgens deze studies hanteert de Commissie onrealistische veronderstellingen en modellen die de werkelijkheid geweld aandoen. Een wetenschappelijk artikel van Ferdi De Ville (Universiteit Gent) en Gabriel Siles-Brügge (University of Manchester), autoriteiten op het vlak van handel en het TTIP, stelt dat de grote veronderstelde economische baten zeer onwaarschijnlijk zijn. Volgens een studie van de Austrian Foundation for Development Research zijn de geschatte economische effecten zeer klein.” Een studie van een onderzoeker aan de Amerikaanse Tufts University stelt zelfs dat het TTIP tot welvaartsreductie kan leiden. Het geloof dat het TTIP tot meer groei en netto export zal leiden, is niet meer dan dat: een “geloof”, meer ideologie dan feiten.

Wie profiteert?

Ten tweede moeten we ons afvragen aan wie de “positieve gevolgen” van het TTIP ten goede zouden komen. Alvast niet aan het grootste deel van de bevolking. Volgens de prognoses van de reeds vermelde studie aan Tufts University zouden de Europese werknemers minder gaan verdienen en zou TTIP tot jobverlies leiden. Het aantal teloorgegane jobs zou trouwens het grootst zijn in de “Noord-Europese landen”, een groep met onder meer … België! Meer werkloosheid en minder inkomen voor werknemers, is dat wat Thyssen en Malmström bedoelen met “het Europese model beschermen in een onzekere wereld”?

De negatieve gevolgen voor werknemers zijn ook zeker niet onlogisch. West-Europese werknemers zullen (nog meer) moeten concurreren met Amerikaanse werknemers, die vaak veel minder sterke vakbonden hebben, minder collectieve arbeidsovereenkomsten en minder sociale bescherming. Over “valse concurrentie” gesproken. Dat is zeker een probleem voor een land waar de werknemers nog over een vrij degelijke sociale bescherming beschikken, zoals België. Als commissaris voor “Sociale Zaken” mag Marianne Thyssen wel eens uitleggen hoe handelsliberalisering zonder opwaartse sociale harmonisatie rijmt met het “sociale gelaat” van de EU. Het EU-VS vrijhandelsakkoord brengt de sociale afbraak die de Belgische en Vlaamse regeringen via de voordeur proberen binnen te dragen in zekere zin gewoon via een achterdeur naar binnen. Waar blijven de 120.000 manifestanten tegen TTIP?

Fabeltjes van de bedrijfslobby

Aan wie zou het TTIP dan wel ten goede komen? De voordelen zouden vooral de bedrijfswereld toekomen, aangezien er volgens de studie aan Tufts University een transfer zou zijn van inkomen uit arbeid naar kapitaal, en dus een stijging van het aandeel van de winsten in het nationaal inkomen ten koste van het arbeidsaandeel. Het is dan ook begrijpelijk dat de bedrijfslobby grote inspanningen doet voor het TTIP en zelfs een Business Alliance for TTIP heeft opgericht. Maar dat de belangen van deze grote multinationals samenvallen met die van de samenleving als geheel is een fabeltje dat veel ongeloofwaardiger is dan die van Jean de la Fontaine.

De commissarissen benadrukken echter ook de voordelen voor kmo’s. Het valt niet te ontkennen dat een deel van de kmo’s voordelen zal zien bij gemakkelijkere toegang tot buitenlandse markten. Maar de bakker om de hoek zal niet plots broden beginnen te exporteren naar Florida. En het lokale stamcafé zal niet één pint meer verkopen dankzij het TTIP (integendeel zelfs, als de koopkracht van de bevolking wordt aangetast zoals hierboven gesteld). Misschien nog belangrijker, nog meer vrijhandel betekent dat grote ondernemingen nog meer gebruik kunnen maken van schaalvoordelen, en dat de competitie voor kmo’s nog moeilijker en harder wordt. En tot slot, kmo’s hebben niet de financiële (en andere) middelen zoals multinationals om zich te beroepen op het “ISDS-mechanisme”.

Advocaten in dienst van multinationals

Dit ISDS-mechanisme (“Investor-State Dispute Settlement”) is nog het meest verwerpelijke aan de onderhandelingen over het TTIP. Als dat mechanisme behouden blijft in het uiteindelijke verdrag, zullen multinationals met een filiaal in de VS Europese staten kunnen aanklagen voor verschillende soorten regulering die de winsten van die multinationals kunnen aantasten, voor een privaat tribunaal bestaande uit zakenadvocaten (die er belang bij hebben hun voornaamste broodheren, de multinationals, minstens af en toe te laten winnen), in plaats van uit vastbenoemde publieke rechters.

Funest voor de democratie

En zoals een recent document van de Amerikaanse ngo Public Citizen stelt: “Amerikaanse ondernemingen hebben veel meer ISDS-zaken aangespannen dan ondernemingen in alle andere landen in de wereld.” Dat zou zeer funest zijn voor de democratie, aangezien regeringen potentieel zelfs preventief bepaalde wetgeving niet zouden doorvoeren om zo dure rechtszaken te vermijden. De Nederlandse professor en opiniemaker Ewald Engelen spreekt onder meer daarom ook over “democraticide”. Verscheidene ngo’s, zoals Friends of the Earth Europe en Corporate Europe Observatory & het Transnational Institute, hebben rapporten uitgebracht die de kwalijke gevolgen van het ISDS-mechanisme op een rijtje stellen.

Voordelen overdrijven, nadelen verzwijgen

Het is dan ook niet verwonderlijk dat uit een “publieke consultatie” van de Europese Commissie onlangs bleek dat een overgrote meerderheid van de bevolking dit mechanisme verwerpt. Je zou verwachten dat de Commissie de bevolking dan ook volgt, en het ISDS-mechanisme schrapt uit de onderhandelingen. In plaats daarvan houdt de Commissie het voor het einde van de onderhandelingen (zodat de commotie erover ondertussen wat zou wegebben), en het is duidelijk dat Commissaris Malmström niet van plan is het mechanisme volledig te laten vallen.

Is het omdat het zo onpopulair is dat Malmström en Thyssen in alle talen over het ISDS-mechanisme zwijgen in hun opiniestuk? Zo is het gemakkelijk: de vermeende voordelen overdrijven en benadrukken, en de nadelen volledig stilzwijgen. De commissarissen zullen vast niet van slechte wil zijn, maar het geloof in het dogma van de vrijhandel leidt wel tot verkeerde conclusies.

Het is raar dat een stevig debat, zoals dat er in zekere mate al geweest is in Nederland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, volledig ontbreekt in België. Alle mogelijke (of vermoedelijke) negatieve gevolgen van het EU-VS handelsverdrag betekenen in elk geval dat het TTIP veel meer discussie verdient dan een inhoudsloos promopraatje.