Grensoverschrijdend gedrag: ‘Wanneer het klachten regent, is het eigenlijk al te laat’

De mensen achter RoSa vzw, De Vrouwenraad, Furia, Ella vzw en Cavaria over seksueel grensoverschrijdend gedrag: ‘Tuinieren is meer dan snoeien wat woekert waar het niet hoort, het gaat ook om wat je zaait en wat je aan de wortels uittrekt.’

Eerst het slechte nieuws: wanneer het klachten regent over seksueel grensoverschrijdend gedrag is het onherroepelijk te laat. Te laat voor slachtoffers en daders, te laat ook voor hun familie en vrienden die ongewild mee worden gesleurd in een verhaal waar niemand van hen voor koos en dat hen dwingt tot pijnlijke keuzes.

Kunnen we na alle meningen over de zaak De Pauw, na het partij kiezen en het verschansen in kampen, overgaan tot daden?

Met anekdotiek komen we nergens. De cijfers waarover we beschikken vormen slechts het topje van de ijsberg. Veel leed blijft verborgen. In verschillende sectoren binden mensen dapper de kat de bel aan en duiken getuigenissen op over wangedrag, jarenlang getolereerd en stilgezwegen. De klokkenluiders staan in de vuurlinie, de slachtoffers duiken weg voor het grofste geschut.

De geest gaat niet meer terug in de fles. We zijn klaarwakker. Maar wat doen we met die staat van alertheid? De vragen die gesteld moeten worden zijn nog niet gesteld.

Een op de drie leerlingen tussen 10 en 18 jaar zegt op school te maken te krijgen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Meestal zijn de daders leeftijdsgenoten. Binnen de sportsector is zou het om 10 procent gaan, bij jeugdbewegingen om 3 procent. 9 procent van de jongeren tussen 9 en 16 jaar ervaren seksueel grensoverschrijdend gedrag online. Schoorvoetende getuigenissen geven slechts een glimp prijs van de werkelijke omvang van het probleem.

Al decennia klagen we de problematiek aan van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Helaas blijkt nu dat we niet overdreven, dat we gelijk hadden. #Metoo is een wapperende rode vlag waaronder veel leed verscholen lag. Nu dat leed naar buiten komt is het tijd om te denken en te handelen, veeleer dan om onze twijfels en meningen te delen. Nee, het is niet leuk. Ja, het is nuttig en nodig om het erover te hebben.

Kunnen we de koe bij de horens vatten en ten gronde nadenken over de wortels van het kwaad, om te vermijden dat het onkruid blijft terugkeren? Het is goed dat er wordt ingezet op vertrouwenspersonen, meldpunten en doordachte procedures, maar het is niet genoeg.

Kunnen we eindelijk ernstig werk maken van sensibilisering en preventie? Om te vermijden dat we blijven vingerwijzen, klachten behandelen en wonden likken moeten we weten waar het problematisch gedrag vandaan komt, in welke voedingsbodem het groeit en gedijt. Die vraag heeft reflectie en expertise nodig.

Het goede nieuws is dat die expertise voorhanden is. Heel wat middenveldorganisaties en academische actoren werken sinds jaar en dag aan een beter begrip van en inzicht in gender (de ideeën en verwachtingen over vrouwelijkheid en mannelijkheid en hoe vrouwen en mannen zich horen te gedragen) en hoe bestaande opvattingen over gender ongelijke machtsverhoudingen in stand houden. Dat werk is niet altijd even zichtbaar, laat staan ophefmakend. Maar dat het broodnodig is, dat blijkt duidelijker dan ooit.

Wij vragen al jaren om zo vroeg mogelijk te starten met educatie rond en over gender. We pleiten er al jaren voor om gender mee te nemen in de eindtermen als transversale doelstelling, niet over de vakken heen, maar er midden in. We zouden graag zien dat kinderverzorgers, onderwijzers, leerkrachten, sportcoaches en jeugdwerkers worden gevormd en bijgeschoold zodat ze inzicht krijgen in gendermechanismen; dat overheden, middenveldorganisaties en bedrijven die hiervoor openstaan, en bij uitbreiding allen die deel uitmaken van deze samenleving, een basisinzicht krijgen in de impact van gendermechanismen op de werkvloer en in het dagelijks leven. We weten als geen ander dat geweld, grensoverschrijdend gedrag, ontkenning en stilzwijgen grotendeels voortkomen uit structurele ongelijkheid.

Organisaties als de onze staan met beide voeten in de werkelijkheid. We onderzoeken, analyseren, informeren, sensibiliseren en vormen aan de hand van workshops en screening op maat. Wie met ons werkt geeft aan daar veel aan te hebben en inzicht te verwerven dat voordien ontbrak.

De klachten die nu her en der opduiken komen niet uit het niets. Het probleem is allerminst nieuw. Bovenal: het begint lang voor het ontaardt in een klacht. Tuinieren is meer dan snoeien wat woekert waar het niet hoort, het gaat ook om wat je zaait en wat je aan de wortels uittrekt.

We doen dan ook graag een warme oproep aan de kunstensector, de sportwereld, het onderwijs, alle betrokken overheden en iedereen die gelooft dat het anders kan en moet: zet in op vorming en educatie, maak gebruik van onze kennis en ervaring, neem ons werk ernstig en leer bij, van ons en alle anderen die de kar vooruit trekken, zij het soms met een lekke band. Daar worden we met z’n allen beter en gelukkiger van.

RoSavzw (Bieke Purnelle en Ciska Hoet), De Vrouwenraad (Magda De Meyer), Furia (Sofie De Graeve), Ella vzw (Sarah Scheepers), Cavaria (Jeroen Borghs).