‘Een nieuwe, volwaardige regering moet de strijd tegen mensensmokkel over een andere boeg gooien’

‘Wanneer het leven zijn normale gang hervat, mogen we niet vervallen in oude gewoonten. Misdaadorganisaties die zich verrijken op de kap van migranten moeten financieel worden kaalgeplukt’, schrijft Kamerlid voor Open VLD Christian Leysen.

Coronacrisis of niet, mensensmokkel blijft een groot probleem. Het bewijs: vandaag nog rolde de politie een bende mensensmokkelaars op in Brussel die verantwoordelijk zouden zijn voor de dood van 39 Vietnamezen in oktober van vorig jaar. Handel in illegale migranten blijft dan ook big business. Dat stelde Europol eerder deze maand tijdens de voorstelling van het jaarverslag van het European Migrant Smuggling Centre (EMSC). De boodschap die naar voren kwam: breek het businessmodel van mensensmokkelaars.

Het voorval met de opgepakte bende in Brussel is geen unicum. Een ander voorbeeld: eind vorige maand kliste de Oostendse politie nog een bont gezelschap van mensensmokkelaars dat klaarstond om transmigranten het Kanaal over te sturen. Europa blijft voor vele arme migranten uit conflictgebieden dan ook het beloofde continent: wie oorlogen of zware armoede wil ontvluchten, komt hierheen. Meer dan de helft van de asielzoekers die zich aan de oversteek naar Europa wagen, doen daarvoor volgens het Migration Policy Institute een beroep op mensensmokkelaars.

Europol spreekt zelfs van bijna 90 procent. En dat is geld waard. De Middellandse Zee per jetski oversteken bijvoorbeeld kost zo’n 3000 euro per persoon. De dagprijs voor een oversteek van het Kanaal in de laadruimte van een vrachtwagen schommelt tussen 2500 en 6000 euro – en dan gaat het slechts om een klein deel van de reis. Alles kan geregeld worden. Nieuwe identiteitspapieren nodig? Geen probleem. Mensensmokkelaars zijn bijzonder inventief.

Een nieuwe truc die de laatste tijd erg winstgevend blijkt te zijn, is het boeken van vluchten tussen twee derdewereldlanden met een overstap in het Schengengebied. Eenmaal daar aangekomen, kan er asiel aangevraagd worden. Criminele organisaties beloven de potentiële klanten gouden bergen en een voorspoedige toekomst in de Europese Unie. De zekerheid van jobs en gulle uitkeringen wachten hen op, of dat wordt hen althans voorgehouden. De werkelijkheid is uiteraard veel minder rooskleurig. De EU of het Verenigd Koninkrijk illegaal binnen proberen te geraken is een hachelijke, bijzonder risicovolle onderneming. En wanneer illegale migranten Europa eenmaal bereiken, zijn ze als sans-papiers vogelvrij. In de laadruimte van een vrachtwagen verborgen, in erbarmelijke safe houses ondergedoken of in de handen gevallen van criminelen: wat hen opwacht is vaak allesbehalve een fraaie toekomst. In veel gevallen moet men zelf ook in de criminaliteit duiken om de gemaakte schulden af te betalen. Achtergebleven familie en persoonlijke bedreigingen dienen daarbij als drukkingsmiddel.

De grens tussen de verschillende criminaliteitsvormen is dun. Slachtoffers van mensensmokkel nemen nauwelijks beslissingen uit eigen wil, dan wel uit noodzaak. Wat beiden verbindt zijn de spectaculaire winstmarges. Het European Migrant Smuggling Centre van Europol schat de omzet van deze moderne slavenhandel op minstens vijf miljard euro per jaar, alleen al in de EU. Een kolfje naar de hand van de georganiseerde misdaad dus, die steeds op zoek is naar een nog hoger rendement. ‘Crime as a service‘ is big business: gisteren drugs, vandaag wapens, en morgen vluchtelingen de Middellandse Zee overzetten. De zoektocht naar een betere toekomst als koopwaar voor misdadigers. De tv-beelden van het lijkje van de verdronken driejarige Alan op een Turks strand, of de tranen van de ouders van de door politiekogels gedode Mawda maakten die miserie jaren geleden ook voor ons tastbaar.

Een humaan maar ook kordaat migratiebeleid, dat migratiestromen doseert en de voedingsbodem van populisten wegneemt, kan niet zonder het circuit van mensensmokkel bij de wortel aan te pakken. Toch gaat er onevenredig veel aandacht naar het eigenlijke transport en de slachtoffers. Het swipen van vrachtwagenparkings en het controleren van de havens is dan wel belangrijk als ontradingstechniek, en levert bovendien in de media mooie berichten van een daadkrachtige justitie op, toch is het onvoldoende. De huidige aanpak neemt de druk op, onder andere, de Westhoek niet weg. Het ‘waterbedeffect’ van dergelijke acties doet knooppunten met enkele tientallen kilometers opschuiven, maar legt de trafiek en de tragiek an sich niet plat. Het is belangrijker om de achterliggende organisaties te treffen en hun geldstromen bloot te leggen. En op dat vlak is er nog behoorlijk wat werk aan de winkel. In 2017 wist het gerecht volgens minister van Justitie Koen Geens amper 110.000 euro van mensensmokkelaars in beslag te nemen. Recentere cijfers ontbreken voorlopig.

Een nieuwe, volwaardige regering moet daarom de strijd tegen mensensmokkel over een andere boeg gooien. Wanneer het leven zijn normale gang hervat, mogen we niet vervallen in oude gewoonten. Misdaadorganisaties die zich verrijken op de kap van migranten moeten financieel worden kaalgeplukt. We moeten beletten dat de woekerwinsten kunnen wegvloeien via witwasoperaties en dat kan enkel wanneer we inzetten op krachtige financiële recherchediensten. Samenwerking over de grenzen heen en het uitwisselen van informatie via Europol zijn cruciaal. Enkel door hun businessmodel te breken en hun financiële stromen droog te leggen, kan de strijd tegen mensensmokkelaars gewonnen worden. Dat geeft op zijn beurt ruimte voor een eerlijke aanpak van asiel & economisch gemotiveerde migratie.

Christian Leysen is ondernemer en volksvertegenwoordiger voor Open VLD.