‘De volgende regeringsvorming wordt kantje-boord’

‘Al vier jaar geniet ons land van een schijnbare politieke stabiliteit’, schrijft Luc Van der Kelen, de politieke adviseur van B Plus vzw. ‘Schijnbaar, want het probleem met België is immers dat er vaak stabiliteit lijkt te bestaan, maar dat daar ieder ogenblik een einde aan kan komen.’

Al vier jaar geniet ons land van een schijnbare politieke stabiliteit. Op wat gekibbel en gebekketrek na kenden we in Vlaanderen sinds 2014 niet eens een parfum de crise. Ik maak een uitzondering voor Franstalig België, waar zich in Wallonië een regimewissel voltrok. Maar zelfs dan kwam er geen federale rimpel op het water.

De volgende regeringsvorming wordt kantje-boord.

Opvallend, als je het vergelijkt met de landen om ons heen. Duitsland beleefde een van de langste politieke crisissen sinds de oorlog. In Frankrijk heeft Macron een staatsgreep uitgevoerd en het Verenigd Koninkrijk beleeft de zwaarste crisis sinds de Falklands.

Ik schrijf met inzicht ‘schijnbaar’, want het probleem met België is immers dat er vaak stabiliteit lijkt te bestaan, maar dat daar ieder ogenblik een einde aan kan komen. Doorgaans lossen we dat op met een staatshervorming, maar ook aan die wonderlijke Belgische methode zijn grenzen. Op een bepaald moment zal er immers niets meer te hervormen zijn, omdat alles al hervormd zal lijken of zijn. Dat stadium naderen we met rasse schreden.

Een kantelmoment

Het meest merkwaardige is dat na een langdurige periode met twee verkiezingen over communautaire thema’s een regering tot stand is gekomen, gedomineerd door een communautaire partij, maar zonder enig communautair thema in het regeerakkoord. De manier waarop de N-VA haar ‘bocht van Bracke’ heeft genomen, was het meest bevreemdende kantelmoment van de afgelopen tien jaar.

De vraag is of dat ook zal blijven duren. Als we vooruit kijken naar 2019 is het helemaal niet zeker dat er wel een nieuwe federale regering zal komen voor het einde van het jaar. Het hangt gewoon van toevalligheden af. Soms volstaat het dat er een zetel te weinig is voor een meerderheid of net niet om het land weer te zien kantelen naar links.

Het is altijd gevaarlijk om peilingen als een instrument voor politieke voorspellingen in te zetten. Maar laten we onze reserves tegenover peilingen even opzij zetten. Als we de uitslagen omzetten in parlementszetels, federaal en regionaal, is er slechts één conclusie: de volgende regeringsvorming wordt kantje-boord.

De kibbelregering Michel I heeft er immers voor gezorgd dat de relatief ruime meerderheid, waar ze op kan steunen, op basis van de jongste peiling is afgebrokkeld. In Vlaanderen blijft rechts dominant, bij de Franstaligen is het links. Daar is het omgekeerde aan de gang: slechts één Franstalige partij in de federale regering biedt een te beperkt politiek draagvlak. Als de grootste Franstalige partij pluimen laat, leidt dat niet tot een versterking van de centrumrechtse krachten maar tot een radicaal linkse opstoot. Het verlies van de PS gaat dus niet naar de MR of de cdH, maar veeleer naar radicaal linkse partijen genre PVDA/PTB.

N-VA over de top?

In Vlaanderen lijkt de rechtse golf wat over zijn hoogtepunt heen. De N-VA is over de top. Dat blijkt uit het feit dat de partij in een soort jojo-beweging zit. Er zit geen groei meer in. Ze kalft geregeld af, richting 25 procent, waarna enkele topfiguren dat met gerichte propaganda over veiligheid wel enige tijd kunnen keren, maar niet constant houden op het vroegere hoge niveau. Open VLD kan zich wellicht handhaven, maar CD&V heeft te veel concurrentie op rechts én op links. Kan dat anders dan te eindigen met een ontgoocheling?

Kan dat anders dan te eindigen met een ontgoocheling?

Het voorspelt weinig goeds voor de Zweedse coalitie, omdat ze in grote mate steunt op de rechtse Vlaamse as N-VA/CD&V/Open VLD. Als de MR als enige Franstalige meerderheidspartij ook niet kan kapitaliseren op haar uitzonderlijke positie, dan zal de federale coalitie haar meerderheid niet kunnen handhaven en dreigt de Waalse regering als de weerlicht een linkse coalitie te krijgen. Wie de politieke verhoudingen in België een beetje kent, weet waar het dan op kan uitlopen: Michel II als een wensdroom.

De kans grijpen?

Een politieke strateeg zoals Bart De Wever weet in zo’n geval dat hij zijn kans moet afwachten en ze grijpen als de gelegenheid zich voordoet. Want de politieke impasse kan natuurlijk een tijd duren, maar ooit moet er toch beslist worden. Als er weinig alternatieven zijn, kan De Wever het confederalisme op tafel leggen. Zal de PS dat nog eens afblokken? Voor Magnette, Di Rupo en consoorten is de macht in Franstalig België daarvoor te cruciaal. Het federale niveau komt voor hen op een ondergeschikte plaats. Regeren in het eigen gewest gaat voor.

Wie de politieke verhoudingen in België een beetje kent, weet waar het dan op kan uitlopen.

Ondertussen zijn we de eerste verkiezingen van het tweeluik 2018/2019 dicht genaderd. Dan zal in Vlaanderen de strijd worden gevoerd voor het predicaat grootste volkspartij tussen CD&V en N-VA. In Wallonië zullen de steden en gemeenten zoals vanouds worden verdeeld over PS en MR.

Het communautaire element zal daarin weinig aan bod komen. Enkel in Brussel en omstreken kan dat een item zijn, vooral door toedien van Défi. De hoofdstad is aan een bestuurlijke opfrissing toe na de schandalen van de voorbije jaren. Een intern Brusselse staatshervorming is een kans die de veel te talrijke politici van de hoofdstad moeten grijpen. De inwoners kunnen daar hun voordeel mee doen.

Een landelijke bestuurlijke hervorming is ondanks de sterke positie van de N-VA niet zo waarschijnlijk in 2019, tenzij de politiek dus helemaal zou vastlopen. Maar er zijn natuurlijk nog spelers die mee aan een coalitie kunnen bouwen. Groen bijvoorbeeld, voor een heruitgave van paarsgroen. En wie zegt dat we alle spelers al kennen? De kans is niet onbestaande dat zich een nieuwe populistische partij aandient, radicaal rechts of links, die meteen succes kent, zoals de partij van Thierry Baudet in Nederland.

Federale kieskring

Voor grote bestuurlijke hervormingen is de kans vandaag klein. Ook niet voor het herfederaliseren van bevoegdheden zoals de buitenlandse handel of voor het introduceren van een federale kieskring, wat een organisatie als BPlus blijft verdedigen.

Voor grote bestuurlijke hervormingen is de kans vandaag klein.

In Vlaanderen zijn de Vlaamsgezinde partijen, van VB over N-VA tot CD&V, er geen liefhebber van, ondanks enkele positieve stemmen bij de CD&V-jongeren. De kwestie is ook hoe parlementsleden die federaal gekozen zijn, hun weg kunnen vinden in het parlement. Bij wie zouden ze zich aansluiten? Rechts of links of ieder naar zijn voorkeur? De federale kieskring is in zijn praktische uitvoering nog niet voldragen.