‘De Vlaamse Beweging is voor de N-VA tegenwoordig soms meer een last dan een lust’ klagen niet-partijpolitieke Vlaams-nationalisten. Ja maar, klinkt het bij de N-VA, ‘als sommige flaminganten zich blijven wentelen in fatalisme, zoeken ze beter een andere hobby.’
De Vlaamse Beweging moet zichzelf heruitvinden. De N-VA heeft twee regeerakkoorden onderhandeld waarin geen enkel Vlaams zelfbeschikkingsmotief aanwezig is. Prominente stemmen uit het Vlaamsgezinde middenveld stellen daar scherpe vragen bij. De verhouding tussen de beweging en haar geprefereerde partij raakt daardoor vertroebeld. ‘De Vlaamse Beweging is voor de N-VA tegenwoordig soms meer een last dan een lust’ klagen niet-partijpolitieke Vlaams-nationalisten. Ja maar, klinkt het bij de N-VA, ‘als sommige flaminganten zich blijven wentelen in fatalisme, zoeken ze beter een andere hobby.’
Quid het Vlaamsgezinde middenveld? Wat kan een flamingant verwachten van de grootste Belgische regeringspartij? We leggen de vraag voor aan drie Vlaams-nationalisten, van het politieke epicentrum richting het middenveld: Peter De Roover, voormalig voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging en nu kamerlid voor de N-VA, hoogleraar Matthias Storme, Vlaams Beweger maar ook lid van het N-VA-partijbestuur, waar hij kan waken over de strakke Vlaamse lijn, en Pieter Bauwens, ook uit de VVB en nu hoofdredacteur van de Vlaamsgezinde nieuwssite Doorbraak.be, met een netwerk binnen de vele geledingen van de Vlaamse Beweging.
Zijn er nog flaminganten?
Vroeger werden de kaders van de piepkleine N-VA bemand vanuit de Vlaamse Beweging. Momenteel zijn er honderden open vacatures om de ettelijke nieuwe kabinetten te bemannen. De zuigkracht van het winnende merk is groot, en een Vlaams-nationalistische overtuiging is niet noodzakelijk meer de voornaamste push- en pull-factor voor wat sommigen ‘carrièreflaminganten’ noemen.
Tegelijk is Bart De Wever de voorbije jaren als een headhunter door het middenveld gegaan: bekende figuren uit de Vlaamse Volksbeweging zoals Jan Jambon en Peter De Roover maken ondertussen deel uit van de partijpolitiek, en met hen tientallen belangrijke lokale figuren die nu in het parlement zetelen. Het middenveld, de contre-démocratie, komt er bekaaid van af: haar opvallende talenten werden door de partij geabsorbeerd, en in die partij is het numerieke aandeel van die kernflaminganten aan het verwateren.
Het illustreert het probleem van de Vlaamse Beweging. Ze moet zich een nieuwe rol aanmeten want het schaakbord is veranderd: voor het eerst in de geschiedenis zit haar partijpolitieke vertaling in de cockpit van de macht. Voor het eerst, want anders dan de Volksunie nu op alle niveaus, als grootste, en dus dragende partij van de coalities.
Op de Vlaamsgezinde nieuwssite Doorbraak.be verschenen de voorbije maanden opvallend strenge en pessimistische opiniestukken over het parcours dat de N-VA aflegde richting het machtscentrum, zowel tijdens als na de verkiezingscampagne. Sinds de federale regeerverklaring geeft ook het vermaledijde confederalisme daar aanleiding tot. Bart De Wever is er op het toetredingscongres van de N-VA immers in geslaagd een regeerakkoord te laten goedkeuren waarin geen communautaire komma te bespeuren valt.
2019: vraagt de PS het confederalisme?
De Vlaams-nationalistische kiezer zou zich inzake wijlen-het-confederalisme kunnen sussen met finale bedoeling van de partij, die binnen het federale bondgenootschap weliswaar onuitgesproken blijft: dat met dit liberale kabinet binnen vijf jaar een linkse Franstalige meerderheid zelf vragende partij zal zijn voor meer autonomie. Maar veel Vlaams-nationalisten geloven niet in dit droomscenario, omdat het onmogelijk te realiseren zou zijn.
‘Ik zie niet één punt dat de PS zou willen veranderen richting confederalisme’ zegt Pieter Bauwens, ‘de Franstaligen zullen de sociale zekerheid nooit willen splitsen.’ Elders vernemen we dat een jaarlijkse redactiedag van Doorbraak.be verleden zaterdag met een meerderheid onder de 18 aanwezigen besloot ‘dat het N-VA-plan niet werkt.’
Matthias Storme onderkent dat het slechts een wenselijk scenario is, en geen evidentie: ‘natuurlijk is er geen garantie dat ze dit zullen vragen. Maar de kans bestaat. Is er een andere tactiek? Er waren twee opties: ofwel oppositie voeren en hopen om zo ooit aan de vijftig procent te geraken. Ofwel dit. Dat is een afweging geweest. Als Vlaams Beweger hoop ik op dit scenario.’
Peter De Roover laakt een fatalisme bij het Vlaamsgezinde middenveld: ‘Dat de PS nooit confederalisme wil? Ik ga niet uit van eeuwige zekerheden. De Vlaamse Beweging denkt te vaak ‘we weten maar één ding zeker, het zal verkeerd gaan.’ En als het scenario dan toch niet zou verwerkelijkt worden, dan staan we voor een nieuwe situatie: we zullen daar mee moeten omgaan. Wie in de Vlaamse Beweging fatalistisch is, zoekt beter een andere hobby.’
Wint de N-VA?
Op 25 mei bleek de N-VA niet incontournable. Het bijhorende confederalisme was dat dus ook niet. De N-VA hoopt dat de kiesslag van 2019 een sterker mandaat oplevert. Peter De Roover: ‘de vraag is hoe de publieke opinie evolueert. We gaan ervan uit dat we vijf jaar zwaar en goed zullen werken, volgens de regels van de parlementaire democratie. In 2019 willen we dat consolideren.’
Zal de N-VA een electorale bonus genieten voor het gevoerde beleid van de regering Michel? Een economisch herstel staat niet in de sterren geschreven en hangt in grote mate af van onbeheersbare internationale conjuncturen. Rechtse accenten op andere, meer maatschappelijke domeinen moeten hun deugdelijkheid nog bewijzen. De overgelopen Vlaams Belangkiezers, bij de laatste kiesslag goed voor 6.6 procent van de N-VA-stemmen, zijn bovendien een onzekere factor: zij zijn bijzonder volatiel, en dus onbetrouwbaar of ondankbaar.
De Vlaamse coalitiepartners van de N-VA rekenen er ondertussen op dat na vijf jaar Belgisch centrumrechts beleid zonder de PS de autonomiegedachte bij veel Vlaamse kiezers zal verdampt zijn – kiezers die ze willen terugwinnen. Wat ook moet blijken is of veel van de nieuwe N-VA-kiezers zich bewust zijn van de consequenties van een liberaal kabinet. Hoe groot is het aandeel sociaal kwetsbaren in het jonge N-VA-electoraat en zal deze regering werkelijk tegemoet komen aan hun verzuchtingen?
Vlaamse Bewegers waarschuwden ook al voor wat ze de belgianisering van de N-VA-ministers noemen. Politicoloog Bart Maddens schreef over ‘symptomen’ waaraan je kan zien dat een Vlaams-nationalist Belg wordt, zoals Filip die ‘onze koning’ wordt, of uitspraken zoals ‘noem me liever een regionalist.’
Peter De Roover: ‘de waarschuwing voor belgianisering is terecht, het gevaar voor settelen bestaat. Een risico dus, maar ook hier: geen fataliteit.’ Matthias Storme relativeert: ‘als je van die ‘belgianisering’ uitgaat, dan vertrouw je jezelf niet. Maar ook: de N-VA zal dit vertrouwen moeten behouden. Zo mogen er geen maatregelen komen die onevenredig zijn in het Vlaams nadeel. Als we dat doen, dan mogen we het vergeten.’
‘Hulpelozen van de macht’
Stel dat de N-VA groeit, zelfs onontwijkbaar wordt, komt er dan misschien toch confederalisme? Pieter Bauwens: ‘Neen. Ook al wordt artikel 195 voor herziening vatbaar verklaard, en al haalt de partij een hypothetische 100 procent in Vlaanderen: België zit structureel vergrendeld met een tweederdemeerderheid en een meerderheid in elke taalgroep.’ Zonder de zege van de PS zal er dus nooit confederalisme zijn. Bauwens: ‘dan kan Peter De Roover dezelfde verklaring gebruiken waarmee hij nu uitpakt: wij willen het confederalisme, maar vinden geen medestanders om het uit te voeren.‘
De zoeker van Vlaams-nationalisten richt zich zo op de Belgische ‘grendels’, zoals de grendelgrondwet. Voormalig radiomaker en flamingant Jean-Pierre Rondas heeft in zijn essay Hulpelozen van de Macht (Uitg. Pelckmans) een ambitieuze opsomming gemaakt van de het arsenaal wettelijke compromissen, die volgens Vlaams-nationalisten de klassieke Vlaamse partijen aan de macht hebben vastgeklonken. ‘Dat maakt mij meer dan ooit strijdbaar’ zegt Bauwens. ‘Die grendels tonen de absurditeit van België nog meer aan.’
Een nieuwe Vlaamse Beweging?
De Vlaamse Beweging zoekt door de veranderde context een andere strategie. Pieter Bauwens: ‘we gooien dat confederalisme beter overboord. Laat ons van 2019 communautaire verkiezingen maken. Onafhankelijkheid moet de inzet worden.’ Catalonië inspireert: midden jaren tweeduizend koos 13 procent er voor onafhankelijkheid, ondertussen is dat meer dan veertig procent.
Peter De Roover en Matthias Storme spelen de bal terug naar het soms weeklagende middenveld. Storme: ‘een N-VA die loyaal meewerkt in deze coalitie betekent geen sta-in-de-weg voor de civil society: mensen die in het Vlaams verenigingsleven het vuur verder moeten uitdragen. De overtuigden die de niet-overtuigden moeten overtuigen.’ Een sociaaleconomische structuurhervorming is een voorlopige halte voor de N-VA. De eindbestemming is zelfbestuur. ‘Mijn overtuiging zal niet zo gauw veranderen, want er moet heel wat beter, louter een herstelbeleid volstaat natuurlijk niet. Ik citeer Ludo Abicht: tot we geen vertaalde medeburgers meer zijn.’
‘De Vlaamse Beweging moet een verstandig verhaal vertellen, en daarmee een spreekwoordelijke 51ste Vlaming overtuigen’ zegt Peter De Roover. ‘Een verhaal dat breder mobiliseert dan enkel onder de kernflaminganten: wie mikt op de tien procent, die kiest voor marginaliteit. Verruimen, en daarom niet verschuiven. De verpakking, de slogan en de marketing moeten anders. De kwaliteit van het product wordt momenteel nog te vaak door clichés ondergesneeuwd.’
Maar de Vlaamse Beweging verlangt ook een toenadering van de N-VA. Pieter Bauwens: ‘er zou wat meer communicatie mogen zijn. Laat Bart De Wever weer wat vaker overleg plegen.’ Het is ook aan de N-VA om die volgende verkiezingen voor te bereiden: ‘ook zij hebben vijf jaar tijd om te zeggen ‘we zitten in de federale regering, en we merken dat het eigenlijk niet democratisch werkt.’ Het baat om onze strategie op mekaar af te stemmen.’
Van verraad naar verraad naar een Vlaamse staat: de Vlaamse Beweging heeft de eeuwige neiging het beoogde ideaal te gebruiken om de waarde van het geleverde politieke werk af te meten. Zo is het natuurlijk nooit goed genoeg. Vermits de partij veel groter is dan de beweging die ze schraagt, kan die beweging in de leer gaan bij Bart De Wever: zijn ideologische marketing en communicatiestijl doen het product veel beter verkopen. De partij N-VA op haar beurt kan haar DNA niet ontkennen, ook al won ze de verkiezingen via de Bocht van Bracke met een sociaal-economische anti-PS-campagne: flaminganten, en zoveel zijn er niet, zijn haar ruggengraat.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier