‘De politie is er voor burgers, niet voor klanten’

‘De wens van de regering om politietaken te privatiseren, is ideologisch en dwangmatig’, schrijft Karin Temmerman. ‘Het is N-VA en Open VLD er niet om te doen om u betere diensten te leveren.’

‘Wij bieden van uw gemeente en haar burgers veiligheid voor 80.000 euro per jaar, met een gegarandeerde responstijd van maximum zes minuten en een grote dichtheid aan politiepatrouilles. Daarmee zijn wij de helft goedkoper, twee keer zo snel en twee keer zo aanwezig als de publieke politie.’

Kunt u zich voorstellen dat binnenkort private veiligheidsfirma’s met zo’n reclameslogans hun diensten aanprijzen bij Vlaamse steden en gemeenten? Dat het verzekeren van veiligheid aan mensen steeds minder een zaak wordt van de overheid, en steeds meer van private bedrijven? Naar voorbeeld van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten?

‘Popelende veiligheidsfirma’s’

Als het aan federaal vice-premier en minister van binnenlandse zaken Jan Jambon (NVA) ligt bewegen we ons voortaan in die richting. In zijn beleidsverklaring en in de krant kondigt de N-VA-excellentie aan dat hij een deel van het politiewerk wil privatiseren.

Zo verklaart hij dat het verzekeren van veiligheid geen publieke taak is, maar een ‘gedeelde verantwoordelijkheid van publieke en private actoren’. En met private actoren, u raadde het al, wordt gedoeld op private ondernemingen. De bedoeling is volgens de beleidsverklaring dat de private veiligheidssector kan optreden ‘binnen een duidelijk vereenvoudigd wettelijk kader’. Met andere woorden: bewakingsbedrijven als Securitas en privédetectives krijgen veel meer bewegingsvrijheid. En zij zullen zich mogen begeven op domeinen, die voorheen exclusief voorbehouden waren aan de overheid. De publieke politie zal er volgens de beleidsverklaring alleen nog zijn voor de zogenaamde kerntaken, voor het overige wordt een nieuwe veiligheidsmarkt gecreëerd voor de popelende security firms.

Kwaadaardige roofvissen

Dat is volgens sp.a een slecht soort verandering. Om vele verschillende redenen.

De eerste is dit: overheden werd opgericht om de veiligheid van mensen en hun eigendommen te beschermen. De staat is in de eerste plaats een leviathan, een zeemonster dat groter en sterker is dan alle kwaadaardige roofvissen samen. Het is de eerste taak van de staat om de samenleving te behoeden voor het gevaar van een oorlog van allen tegen allen. Zij doet dat door groter en sterker te zijn dan elke private speler, en door het recht op legitiem geweldgebruik te monopoliseren. Een geweldmonopolie voor de overheid, het is de eerste voorwaarde voor een beschaafde en goede overheid. Het opdelen van de zwaardmacht tussen jezelf en private contractanten doet afbreuk aan dat oude beginsel, dat zijn sporen nochtans ampel verdiend heeft.

Tevreden aandeelhouders

De tweede reden om veiligheid en politie niet te privatiseren ligt in hetgeen elke onderneming met recht en reden drijft: winstbejag. Een particuliere veiligheidsfirma beantwoordt aan een particuliere economische logica die erin bestaat winsten te realiseren en aandeelhouders tevreden te houden. De contractuele verplichtingen die veiligheidsfirma’s op zich nemen tegenover de overheid, kunnen hun gedrag weliswaar in de goede richting sturen, maar het zal nooit hetzelfde zijn als de ethos van de officiële politie. De politie is er voor burgers, niet voor klanten. De eed die elke Belgische politieagent aflegt illustreert dat perfect: “Ik zweer getrouwheid aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet en aan de wetten van het Belgische volk“.

Matige dienstverlening

En een derde en laatste reden betreft efficiëntie en kosten. De N-VA en de VLD geloven er heilig in dat de privésector elke dienst beter en kostenefficiënter kan aanbieden. De overheid wordt geassocieerd met bureaucratie, verkwisting en traagheid. De privésector met, efficiëntie, snelheid en kwaliteit. Maar is die tegenstelling wel zo sterk?

Als je bijvoorbeeld denkt aan de kwaliteit van service die geleverd worden door private dienstenbedrijven (verzekeringen, banken, aanbieders van digitale televisie…) dan doemen vanzelf beelden op van call centers (“druk 1, druk 2, druk 3”) en lange wachttijden, het moeizaam vinden van een moment voor afspraken en vaak een matige dienstverlening. En of geprivatiseerde diensten zoveel goedkoper zijn?

Twee buitenlandse voorbeelden die het tegendeel suggereren: Amerikanen geven 17,6 procent van hun hele welvaart uit aan private gezondheidszorg, terwijl wij maar 10, 5 procent van ons BNP spenderen voor gemiddeld veel hoogstaandere diensten. De Engelse spoorwegen werden geprivatiseerd, maar ontvangen intussen een subsidie die groter is dan in de tijden van de publieke spoorwegen. Bovendien kost een ticketje tussen bijvoorbeeld London en Norwich 65 Pond of meer dan 82 euro. Een NMBS ticket tussen Hasselt en Oostende, een langere afstand, kost 21 euro. More money for less value.

Ideologische privatiseringswens

Ik vrees dat dit soort voorbeelden de minister niet zullen overtuigen. De wens van deze regering om te privatiseren is ideologisch en dwangmatig. Het is hen er niet om te doen om u betere diensten te leveren. Het is hen er zelfs niet om te doen om de diensten goedkoper te maken voor de samenleving. Zij willen in de eerste plaats het bereik van de overheid kleiner maken en het speelveld van de bedrijven groter. Zodat die laatste winsten kunnen boeken op terreinen die voor hen eerst ontoegankelijk waren. Als een kostbaar publiek goed als veiligheid al te grabbel gegooid wordt, moet we de vraag vrezen: what’s next?