‘De overheid moet haar burgers beschermen tegen armoede in plaats van hen erin te duwen’

De energiefactuur zal volgend jaar een pak hoger zijn en dat zal veel mensen in de problemen brengen. ‘Het is de taak van elke overheid om haar burgers te beschermen, tegen geweld, willekeur en armoede’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman. ‘Nu brengt ze hen zelf in gevaar en dat is onaanvaardbaar.’

‘Als u deze week uw column schrijft, denkt u dan ook eens aan mensen zoals ik? Ik woon alleen en werk als caissière. Elke maand opnieuw heb ik het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen. Maar ik leef sober: ik ga nooit op reis, doe mijn boodschappen bij de Aldi en kijk elke avond tv onder een dekentje zodat de verwarming al vroeg uit kan. Maar nu lees ik dat mijn energiefactuur een paar honderd euro duurder zal worden. Geen idee hoe ik nog kan besparen om dat te betalen. Echt niet.’

Dat bericht vond ik afgelopen vrijdag in mijn mailbox. En ik werd er ontzettend kwaad van. Dat er tijden zijn waarin een overheid de tering naar de nering moet zetten, is logisch en ook aanvaardbaar. Maar er zijn grenzen. Het is de taak van elke overheid om haar burgers te beschermen, tegen geweld, willekeur en armoede. Dat betekent ook dat ze geen maatregelen mag nemen die mensen in wat voor gevaar dan ook brengen. Zou je toch denken. Toch neemt de Vlaamse regering beslissingen die het risico op armoede vergroten in plaats van verkleinen. Zo wil Vlaams minister van Energie Annemie Turtelboomons voor dit jaar en de volgende jaren per aansluiting 100 euro extra aanrekenen op de energiefactuur. Dat betekent concreet dat 90 procent van de Vlaamse gezinnen, ongeacht hun elektriciteitsverbruik of inkomen, meer zal moeten betalen.

Twaalf jaar geleden werd de energiemarkt in Vlaanderen vrijgemaakt in de hoop dat de concurrentie tussen verschillende leveranciers de hoge prijzen die Electrabel aanrekende zouden drukken. Het duurde even voor de Vlamingen in actie schoten, maar uiteindelijk stapten ze en masse over naar voor hen goedkopere leveranciers. Dat werd ook door de overheid gestimuleerd: er werd een site gelanceerd waarop we de goedkoopste leverancier kunnen zoeken en specialisten ter zake streken neer in gemeentehuizen en parochiezalen over heel Vlaanderen om ons daarbij te helpen. Daardoor konden duizenden verbruikers hun energiefactuur drukken. Zeker als ze ook nog een intekenden op een van de vele groepsaankopen die de voorbije jaren werden opgezet.

Energiearmoede

Maar dan nog neemt de energiefactuur zo’n grote hap uit het doorsnee gezinsbudget dat veel mensen die met moeite kunnen betalen. De overheid zou er dus alles aan moeten doen om zogenaamde energiearmoede aan te pakken. Maar dat doet ze niet. Integendeel. Eerst schafte ze de gratis hoeveelheid elektriciteit per persoon af, vervolgens trok ze de btw op en nu komt er nog 100 euro per gezin bij. Voor de goede orde: de laagste inkomenscategorie moet ‘maar’ 25 in plaats van 100 euro extra betalen. Dat zou de pil moeten verzachten, maar in de praktijk bestaat die categorie uit gezinnen die er nu al amper in slagen om hun rekeningen te betalen. Volgens het Vlaams Netwerk tegen Armoede zal de hogere energiefactuur nog meer mensen in de armoede duwen. Gevolg: meer afsluitingen, meer budgetmeters en meer gezinnen in schuldbemiddeling. En dat terwijl een overheid in tijden van krapte méér in armoedebestrijding moet investeren. Niet minder.

‘We kunnen niet anders’, klinkt het dan terwijl (ex-)ministers elkaar met de vinger wijzen en ongegeneerd hun paraplu opentrekken. Wat een onzin. ‘Ik heb geen keuze’ is een argument dat je hoogstens van je dokter mag aanvaarden als hij aankondigt dat hij je appendix er moet uithalen. Niet als de overheid nieuwe besparingen heeft bedacht. In een democratie zijn er voor elk probleem verschillende oplossingen denkbaar. Welke uiteindelijk wordt gekozen, is een politieke beslissing. ‘We kunnen niet anders’ is dan ook een gratuit argument dat geen enkel bestuur in de mond zou mogen nemen. Nochtans lijkt dat een gewoonte te worden. En dat mogen we niet pikken. Echt niet.