‘De N-VA en de monarchie : een stilzwijgend bestand ?’

‘De N-VA-excellenties zijn haast model-Belgen geworden’, stelt Bart Maddens. Hij focust in deze bijdrage op de opmerkelijke verstandhouding tussen de republikeinse partij en het Belgisch vorstenhuis. ‘In 2019 zal deze regering alvast één zaak met succes hersteld hebben: de monarchie.’

‘Het was super’, zei een glunderende koning Filip vorige week tegen Geert Bourgeois in Davos. De minister-president kreeg een koninklijk schouderklopje omdat hij het multiculturele België had aangeprezen bij internationale investeerders.

Het eerste contact met de N-VA-excellenties zal de koning wel minder ‘super’ gevonden hebben. Want een aantal van hen maakten bij hun eedaflegging ostentatief het V-teken. Het leek wel of ze de spot wilden drijven met de monarchie, tot vreugde van de Vlaams-nationalisten en tot afgrijzen van de Franstaligen.

Voorbeeldige N-VA-politici

Maar honderd dagen later is de stemming helemaal omgeslagen. Op koningsdag konden (volgens het RTFB-journaal) de leden van de koninklijke familie hun oren nauwelijks geloven toen Kamervoorzitter Siegfried Bracke zonder de minste reserve de monarchie ophemelde. Wat later viel het de Franstalige media op dat de N-VA-politici zich voorbeeldig gedroegen naar aanleiding van het overlijden van koningin Fabiola.

Het is hun ook niet ontgaan dat het N-VA-spervuur van anti-monarchistische vragen in de Kamer (waarin Theo Francken zo uitblonk) is stilgevallen. In Le Soir (14 januari) kregen de N-VA-excellenties bovendien een pluim omdat ze zo ijverig Frans leren. Het zijn haast model-Belgen geworden.

Ontwapening is wederzijds

De ontwapening is echter wederzijds. Want ook koning Filip gedraagt zich voorbeeldig ten aanzien van de N-VA. Bij de regeringsvorming lijkt hij Bart De Wever geen strobreed in de weg te hebben gelegd. Onder koning Albert was dat wel even anders. Die liet De Wever slechts heel kort aan zet komen.

Van Filip mocht De Wever ruim de tijd nemen als informateur. En dan was er die opmerkelijke kersttoespraak van de koning. De lofzangen op de Belgische modelstaat als lichtend voorbeeld voor de wereld bleven dit keer achterwege. Er waren geen sneren naar nationalisten, separatisten of populisten. Voor het eerst sinds lang hield de koning een volledig apolitieke toespraak, die perfect te vergelijken was met de kersttoespraken van zijn collega’s niet-verkozen staatshoofden. ‘Het was super’ moet Bart De Wever gedacht hebben.

Filip fulmineert niet

Ook gisteren, in zijn toespraak tot de ‘gestelde lichamen’, hield koning Filip zich communautair op de vlakte. Negen jaar geleden haalde zijn vader in die toespraak nog ongemeen scherp uit naar het separatisme, en dit naar aanleiding van het fameuze Warandemanifest. “Het antwoord op de economische ongelijkheden tussen de regio’s”, zei de koning toen, “bestaat niet in een in zichzelf keren van elk gewest, ook niet in het ontwikkelen van een subnationalisme, en evenmin in openlijk of omfloerst separatisme. ” Vorig jaar publiceerde Remi Vermeiren een vervolg op het Warandemanifest. Het is vandaag ondenkbaar dat koning Filip daar op dezelfde manier tegen zou fulmineren als zijn vader negen jaar geleden.

Konig speelt N-VA in de kaart

Je zou zelfs kunnen zeggen dat Filip gisteren in de kaart van de N-VA speelde door zo sterk te focussen op het veiligheidsthema. Want het is de N-VA die meer dan ooit het eigenaarschap van dat thema claimt. Tussen de Belgische monarchie en de republikeinse N-VA lijkt er inderdaad een opmerkelijke entente tot stand te zijn gekomen. De N-VA laat de koning met rust en speelt het Belgische spel zoals het hoort. De koning onthoudt zich van uitspraken die de Vlaams-nationalisten tegen de haren in strijken. Hij doet gewoon zijn protocollaire ding. In een uitvoerige analyse een paar weken geleden maakte Le Vif/L’express (9 januari) zelfs gewag van een heus bestand tussen de N-VA en de monarchie.

.

Wie wint bij dit bestand?

Vraag is echter wie het meest te winnen heeft bij dit bestand. Een niet democratisch gelegitimeerd staatshoofd die partijpolitieke uitspraken doet schiet enkel maar zichzelf in de voet. Veel effect bleken die politieke toespraken toch niet te hebben. Hoe meer Albert uithaalde naar de Vlaams-nationalisten, hoe sterker ze werden, en hoe meer de populariteit van de koning daalde.

Ook zonder de regeringsdeelname van de N-VA zouden de adviseurs van de koning hem allicht hebben aangeraden om zich zo ver mogelijk van de partijpolitiek te houden en niet openlijk tegen de kar van de Vlaams-nationalisten te rijden. Die stijlbreuk was inderdaad al merkbaar van bij het begin van Filips koningschap.

Discreet getekende wetten

De eerste reeks wetten van de zesde staatshervorming werd door koning Albert getekend tijdens een grootscheepse publieke ceremonie. Op die manier betuigde hij zijn persoonlijke steun voor een nochtans controversiële staatshervorming. De tweede reeks wetten daarentegen werd door koning Filip in alle discretie getekend, zoals het hoort.

Tijdens de nadagen van Alberts regnum werd de legitimiteit van de monarchie echter vooral ondergraven een niet aflatende reeks grote en kleine schandalen (Prins Laurent, de stichting van koningin Fabiola, Delphine, de kersttoespraak van 2012, het koninklijke jacht…). Er ging haast geen week voorbij zonder dat de monarchie negatief in het nieuws kwam. Dat is geen vergelijk met de sporadische incidenten van vandaag, zoals recent rond het bezoek van Filip aan Saoedi-Arabië.

Verademing voor de monarchie

De controverse over de monarchie werd in niet onbelangrijke mate aangewakkerd door de N-VA. Als gevolg van die cascade aan schandalen leek de steun voor de koning zienderogen af te brokkelen. Die tanende legitimiteit droeg ook bij tot de bredere systeemcrisis en het wijdverspreide fin de régime-gevoel . Vandaag is het omgekeerde het geval. Het is een verademing voor de monarchie dat de grootste partij van het land de vijandelijkheden staakt.

Dit draagt ertoe bij dat de schandaalsfeer rond het koningshuis is verdwenen. De populariteit van de koning lijkt opnieuw toe te nemen, en dit versterkt van de weeromstuit de legitimiteit van het Belgische regime.

Herstelregering herstelt de monarchie

Volgens Le Vif/L’Express is de wapenstilstand tussen de monarchie en de N-VA slechts tijdelijk. De N-VA blijft een republikeinse partij en zal vanaf 2019 de strijd hervatten. Als dat al zo zou zijn, dan zal de N-VA tegenover zich ongetwijfeld een sterkere tegenstander aantreffen : een koning die vijf jaar lang buiten en boven het gewoel van de politiek is kunnen blijven, die de schandalen achter zich heeft gelaten en die daardoor aan populariteit heeft gewonnen. Dat zal dan alvast één zaak zijn die deze herstelregering met succes heeft hersteld : de monarchie.