De mysterieuze verdwijning van vernietigende adviezen justitietop over wet op GAS-boetes

Vooraleer de nieuwe GAS-wet gestemd werd, werd zij met klank gebuisd door alle hoogste magistraten van het land. Alleen kregen de parlementsleden, die de wet moesten goedkeuren, die adviezen nooit te zien.

Er lijkt plots wel een rode loper uitgespreid voor wie de pas op 1 januari in werking getreden nieuwe wet op de Gemeentelijke Administratieve Sancties voor het Grondwettelijk Hof aanvecht. De lectuur van wat met een gunstige wind ook zal overwaaien naar ons hoogste gerechtshof geeft fundamenteel gelijk aan de verzoeken tot vernietiging van de GAS-wet zoals nagestreefd door de Liga voor de Mensenrechten, de Kinderrechtencoalitie Vlaanderen en de christelijke en socialistische vakbonden.

Waarover gaat het: over de verdwenen of verzwegen adviezen van de hele topmagistratuur die GAS verketterde terwijl het gemeentelijk sanctierecht hun werkdruk nochtans zou verminderen.

Als voorzitter van de commissie Binnenlandse Zaken stuurde Siegfried Bracke op 29 maart 2013 een mail naar heel wat spelers op het GASveld, maar blijkbaar niet alleen naar o.a. de Kinderrechtencommissarissen, de Vlaamse Jeugdraad, en uw #justitiewatcher. De vraag voor een schriftelijk advies moest in de ‘dringende’ parlementaire procedure de mondelinge hoorzittingen vervangen.

Groot gelijk van commissievoorzitter Bracke om over dat wetsontwerp ook het advies van de vijf parketten-generaal te vragen. Overigens had het kabinet van Justitie (dus niet Milquet) dezelfde topmagistraten al in januari 2013 aangeschreven om hun advies te geven over het voorontwerp: daarvoor kregen ze uitgerekend … één week tijd.

Een bloemlezing van die twee reeksen adviezen kan gemeenten misschien overtuigen hun lokaal GAS-fabriekje op ‘pauze’ te zetten want nooit eerder werd de ongrondwettelijkheid van de nieuwe wet zo objectief bevestigd. Juridisch gedonder is gewaarborgd.

De topmagistraten hekelen bij minister Turtelboom “de grote haast waarmee alles weer moet beklonken worden” en herinneren er aan dat ook tijdens vorige besprekingen op haar kabinet werd vastgesteld dat “bepaalde regels op vraag van enkelen worden opgedrongen aan velen“.

Een overzicht…

Brussel

De Brusselse substituut-procureur-generaal Liliane Briers viel meteen met de deur in huis: “vooreerst wens ik op te merken dat het systeem van GAS boetes principiële bezwaren oproept nu het indruist tegen het principe van de scheiding der machten en de uitbreiding van dit systeem derhalve nog verder in die richting gaat“.

Voilà: de Grondwet, soms “dat vodje papier” genoemd. Nu opnieuw ?

Gent

De Gentse advocaat-generaal Kenis vond het voorontwerp een “gemiste kans om ‘overlast’ nationaal te definiëren en sancties te bepalen“. Hij pleit voor een “harmonisering van het begrip ‘overlast’ en een grotere juridische zekerheid (die) alle burgers ten goede zou komen“.

Zijn Gentse collega Debauwere was het daar helemaal mee eens en formuleert een alternatief: “Een gemiste kans is de afwezigheid van een duidelijke verplichting om binnen een politiezone een gelijk GAS reglement te hebben“.

De bezorgdheid van die magistraten voor “eenvormigheid” was duidelijk: stop de middeleeuwse verschillen van dorp tot dorp of volgens de ophaalbrug van de stadspoort.

Luik

De Luikse procureur-generaal De Valkeneer benadrukte dat ook GAS-boetes volgens de rechtspraak van het Mensenrechtenhof niet zomaar “administratieve” sancties zijn maar daadwerkelijke strafbepalingen – bijgevolg met alle rechtsbescherming die daar bij moet horen. Hij vroeg zich af waarop de indeling van de lichte en zware ‘gemengde’ GAS-bepalingen (die zowel door het parket als door de gemeente kunnen bestraft worden) gebaseerd is. Dat onderscheid “is blijkbaar niet terug te vinden in het Strafwetboek” zuchtte hij bijna hoorbaar in zijn tekst.

De Valkeneer wees er ook op dat het kostenplaatje van de procedure helemaal niet geregeld is in de wet. En daar is de verwarring inderdaad troef: krijg je in beroep ongelijk, dan zal de ene politierechter je veroordelen tot een rechtsplegingsvergoeding (voor de advocaat van de stad) à €82, maar de andere tot €165 of zelfs €1.320… “Couillonerende rechtspraak” tweette professor Michel Maus daarover.

Nationaal expertisenetwerk Jeugdbescherming

De Brusselse advocaat-generaal Rans die het expertisenetwerk ‘Jeugdbescherming’ op het hoogste niveau coördineert stelde in zijn rapport de leeftijdsverlaging voor GAS in vraag. Het idee dat die nodig zou zijn wegens steeds jonger crimineel gedrag waarvoor administratieve sancties een oplossing zouden bieden “schijnt niet ondersteund door de verschillende studies die de laatste jaren daaromtrent gerealiseerd zijn”.

De procureur schreef het aan de minister natuurlijk met milde beleefdheid: zijn opinie over het politiek amateurisme inzake jeugdbescherming à la Dalrymple kon hij natuurlijk wel pittiger samenvatten, maar magistraten schrijven nu eenmaal met de handschoen aan.

Ook Rans kaartte de willekeur aan waaraan nu ook meer jongeren blootgesteld zullen worden naargelang de kerktoren waaronder iets gebeurt. Overigens komt de gelijke behandeling van àlle burgers voor de wet in het gedrang, betoogde Rans. Waarom worden nieuwe overtredingen uitgevonden als de strafwet al ruim volstaat, vroeg hij zich af. “Moeten de GAS-boetes nu op affiches aangeplakt zullen worden om bezoekers van buiten de gemeente te waarschuwen” was ook een van zijn beschouwingen. Zo zie je dat zelfs magistraten zin voor humor hebben als ze wat moedeloos worden.

Advocaat-generaal Rans besloot echter kordaat: “de wet op de jeugdbescherming volstaat. Een parallel circuit ontwikkelen voor bepaalde gedragingen riskeert alle samenhang te doen verliezen in de sociale reactie”.

Voor de klacht dat justitie niet snel en efficiënt zou reageren had hij een essentiële wedervraag voor de minister van Justitie klaar: “zou dan het niet verstandiger zijn die middelen daarvoor aan de jeugdparketten en de jeugdrechtbanken te geven ?“.

Het is niet duidelijk in welke kelders van het kabinet Justitie die adviezen op het voorontwerp van de GAS-wet verdwenen. Maar er is nog méér.

Advies van het College van procureurs-generaal aan de Kamercommissie Binnenlandse Zaken

Diezelfde teksten kreeg immers commissievoorzitter Siegfried Bracke midden april toegestuurd als advies van het College van procureurs-generaal. Evenmin als de andere adviezen vind je die echter niet terug in de publieke parlementaire stukken en verslagen.

Je moest al een hele speurneus zijn – zoals Ecolo-kamerlid Zoé Genot (Ecolo-Groen) om er bij de bespreking in de commissie naar te verwijzen. Koenraad Degroote (NV-A) had er de tijd niet voor. Volgens de parlementaire annalen “betreurt (hij) dat men de commissie de tijd niet gunt om zich te buigen over zo belangrijke en gezaghebbende adviezen als die van de procureurs-generaal“.

Dat zou inderdaad de moeite geloond hebben. Het is immers gênant dat tijdens de plenaire parlementaire bespreking op 30 mei het advies van uw #justitiewatcher wel meermaals geciteerd werd, maar de 35 pagina’s van de topmagistraten zelfs niet vernoemd raakten. Ook niet door commissievoorzitter Bracke die op Jean Marie Dedecker repliceerde dat schriftelijke adviezen voordelen hadden tegenover hoorzittingen: verba volent, scripta manent.

Het voordeel van papieren in plaats van gesproken adviezen bleek integendeel in hun verticaal klassement, en voor GAS misschien geen toeval.

De begeleidingsbrief van procureur-generaal Michaux van 15 april 2013 verwees immers naar de nota van advocaat-generaal Rans, maar doet er nog een schepje bovenop.

Michaux nam immers de sleutelfiguur van het GAS-systeem onder vuur: de GAS-sanctionerend ambtenaar en het torenhoge probleem van diens onafhankelijkheid – of liever zijn politieke afhankelijkheid.

Net zoals de Raad van State merkte de procureur-generaal in naam van de hele nationale top van het parket op dat de wet op dat punt nauwelijks iets waarborgt. Opmerkelijk: de procureur-generaal deed net wat GAS-voorstanders aan de pers verwijten. Immers maakte Michaux van dat statuut letterlijk een karikaturale samenvatting. “En caricaturant” schreef hij immers dat iedere gemeenteambtenaar wel rechter kan spelen op voorwaarde van “onafhankelijk” te zijn, maar de wet blijft muisstil over de minimaalste “waarborg van die zo essentiële onafhankelijkheid wanneer het er om gaat straffen uit te delen“.

Daar zit een essentieel pijnpunt. Het is bizar hoe kritisch velen -terecht – zijn over de vele dysfuncties in justitie, maar de ogen sluiten voor de structurele gebreken van de partijdige, discriminatoire en verspillende nep-justitie van GAS.

Het besluit van deze bloemlezing is duidelijk. Vooraleer de nieuwe GAS-wet gestemd werd, werd zij met klank gebuisd door alle hoogste magistraten van het land. De citaten die u las, bleven een goed bewaard geheim. Misschien was dat ook de bedoeling.

Nu is het wel goed dat magistraten geen wetten maken, zal u terecht zeggen. Maar als een lesje in elementaire regels van de rechtstaat is altijd verfrissend. Dus na alle opinies van politici, journalisten, criminologen, jongeren en welzijnswerkers, hoorde u het nu eens van iemand anders.

En in het Grondwettelijk Hof, daar zullen ze het straks toch eindelijk ook gelezen hebben.