Crowdfunding: het succes van de online collectebus

Schaatser Bart Swings deed via crowdfunding een beroep op zijn fans en zamelde al na een week 50.000 euro in. En hij is heus niet het enige succesverhaal. Waarom is deze nieuwe vorm van ‘rondgaan met de pet’ zo populair?

Crowdfunding is een relatief nieuw fenomeen dat komt overwaaien uit de Verenigde Staten en voornamelijk via gespecialiseerde websites verloopt. Het komt voort uit ‘crowdsourcing’, waarbij bedrijven aan het publiek vragen hoe ze hun producten kunnen verbeteren.

De filosofie achter deze alternatieve form van financiering is dat een grote massa bereid is kleine bedragen te doneren of te investeren in bepaalde projecten waarbij ze zich nauw betrokken voelt. De mensen kiezen zelf welk bedrag ze schenken. Belangrijk hierbij is dat het om kleine bedragen gaat, oftewel ‘vele kleine beetjes maken groot’.

Meestal krijgen de geldschieters geen vergoeding voor hun bijdrage of eventueel een kleine financiële, maar meestal materiële tegenprestatie. Meer geavanceerde crowdfundingplatformen zijn leninggebaseerde en aandelengebaseerde crowdfunding waarbij geldschieters respectievelijk het ingelegde bedrag terugkrijgen of een financiële tegenprestatie ontvangen.

Muzikanten als pioniers

Een aanzienlijk aantal projecten zijn wereldwijd al via deze weg succesvol geworden. Crowdfunding geeft ondernemers onmiddellijk de kans om aan geld te geraken voor hun project zonder dat ze eindeloos moeten wachten op overheidssubsidies, een banklening of geld van een professionele investeerder.

Een van de eersten die zich aan crowdfunding waagden, waren muzikanten die zich wilden losmaken van de macht van platenmaatschappijen en radiozenders. Door het directe contact met de fans werd de culturele sector fundamenteel gedemocratiseerd en kregen artiesten de kans om hun carrière uit te bouwen op basis van een kern van mensen die echt van hun muziek houden.

In België is Tom Dice een mooi voorbeeld van succesvol crowdfunding. Via het label Sonic Angel konden fans een aandeel kopen. In ruil kregen ze de plaat en soms nog andere voordelen. Al is Dice voorlopig wel de enige uit de SonicAngel-stal die daarin slaagde.

Dure sport

Een nieuwe groep die crowdfunding onlangs heeft ontdekt, zijn de topsporters. Maar dan niet om te ontsnappen aan de macht van de heersende structuren, maar wel ‘uit pure noodzaak’. Schaatser Bart Swings wil dankzij publieke fondsen zijn voorbereiding op de Olympische Winterspelen in Sotchi financieren. In de eerste week zamelde Swings al 50.000 euro in.

Het doel is tenminste 300.000 euro te verzamelen, maar stiekem droomt het team van Swings, die een van de voornaamste Belgische kandidaten is voor een olympische medaille, om een bedrag van boven de 450.000 euro binnen te halen. Met het geld betaalt de schaatser onder meer de kosten van trainingskampen. Omdat België niet beschikt over een 400-meterbaan, trainen de schaatsers vaak in het buitenland.

Vlaams crowdfundingplatform voor topsporters

Ook het Belgische bobsleeteam bij de vrouwen, met Elfje Willemsen en Hanna Mariën, heeft een oproep gedaan aan supporters om financiële steun te krijgen, want ook bobslee is een dure sport. “Onze bobs kosten al snel 50.000 euro, een afdaling 70 euro (per afdaling). Ervaring is het allerbelangrijkste in deze sport, dus we moeten zoveel mogelijk afdalingen maken, op zoveel mogelijk banen. We zijn ook de hele winter onderweg, van oktober tot einde februari reizen we de hele wereld af om op alle banen trainingen en wereldbekerwedstrijden te doen”, aldus de Belgian Bullets.

LDD-politicus Lode Vereeck riep op om een crowdfundingplatform op te richten voor alle Vlaamse topsporters. “De voordelen van een Vlaams crowdfundingplatform is dat het geen beslag legt op schaars belastinggeld, dat het brede publiek via kleine financiële bijdragen bij topsport wordt betrokken en dat de sportieve prestaties meer beloond zullen worden”, aldus Vereeck. Vlaams minister van Sport Philippe Muyters is het idee alvast niet ongenegen.

Idool steunen door dik en dun

Dat fans hun muziek- of sportidool door dik en dun willen steunen, is niet helemaal onlogisch en verklaart grotendeels het succes van crowdfunding. Maar ook minder evidente projecten halen met gemak honderden tot duizenden euro’s op. Zo wendde MO* Magazine zich tot het publiek na een veroordeling tot het betalen van 5.000 euro schadevergoeding voor het publiceren van een cartoon van George Forrest op de cover. Het mondiaal magazine liet zich niet intimideren en vroeg aan sympathisanten van de vrije meningsuiting en de kritische journalistiek 5.000 euro voor een opvolgingsdossier over de mijnbouw in de Democratische Republiek Congo.

Maar 5.000 euro is klein bier met de 1 miljoen euro die het Nederlandse journalistieke initiatief ‘De Correspondent’ in de eerste acht dagen binnenhaalde. Meer dan 15.000 mensen waren zomaar bereid om 60 euro te betalen voor een jaarlijks abonnement en sommigen deden zelfs een bijkomende donatie.

Uniek en inspirerend verhaal

‘De Correspondent’ wil zogenaamd ‘slow journalism’ brengen dat verder gaat dan de waan van de dag. Een project dat duidelijk een deel van de bevolking aanspreekt dat op zoek is naar iets anders dan wat de traditionele media brengen. Heb je dus een uniek en inspirerend verhaal dat leeft bij de bevolking en waar een duidelijke vraag naar is, dan rinkelt gegarandeerd de kassa.

Maar het hoeft niet altijd om geld te gaan. Zo vroeg de Spaanse journaliste Nazaret Castro de steun van de bevolking voor een onderzoeksproject dat de invloed van Spaanse multinationals onderzocht in Latijns-Amerika. Naast geld vroeg ze ook onderdak tijdens haar reizen, ideeën en contacten, zoals ngo’s die haar naar inheemse gemeenschappen konden leiden. Zo kunnen mensen die het werk van Castro ondersteunen, maar die om financiële of professionele redenen geen gift kunnen doen, ook hun steentje bijdragen.

Kogelvrij vest

Ester Meerman, freelance (foto)journaliste in Caïro, vroeg dan weer om steun voor een kogelvrij vest, een gasmasker en een helm omdat het te gevaarlijk is geworden om als journalist te werken in het turbulente Egypte. Het is volgens Meerman noodzakelijk dat westerse media in het land blijven om verslag uit te brengen. Een mooi voornemen waar ook crowdfunders ongetwijfeld voor openstaan.

En dat is dan ook de sleutel tot een succesvol crowdfundingproject: het beeld van een betere wereld combineren met een product of dienst waar een specifieke nood aan is. Crowdfunding doet bovendien meer dan geld inzamelen. Het creëert en identificeert ook een gemeenschap. Zelfs bedrijven die hun crowdfundingtarget niet halen, hebben meestal geen spijt van het initiatief omdat ze zo meer te weten komen over de vraag naar bepaalde producten en de kosten voor marktonderzoek kunnen verlagen.

Geen wettelijk kader

Hoe idealistisch en mooi crowdfunding ook klinkt, in België is, in tegenstelling tot andere landen, het wettelijke kader voor crowdfunding nog niet aangepast. Iedereen kan in principe zonder al te veel administratieve rompslomp 100.000 euro inzamelen. Als dit bedrag wordt overschreden, wordt het project beschouwd als een financiële instelling die een ‘beroep doet op het openbaar spaarwezen’ en moet de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) een vergunning afleveren. Lode Vereeck en ook CD&V’er Peter Van Rompuy pleiten er daarom voor om het plafond voor crowdfunding op te trekken van 100.000 naar 1 miljoen euro.

Fiscaal stellen zich dan weer minder problemen omdat crowdfunding behandeld wordt zoals elke andere financieringsvorm . Sponsoring (schenkingen door bedrijven) of giften (schenkingen door particulieren) zijn fiscaal aftrekbaar. Wat particuliere giften betreft is er een onderscheid tussen giften aan een project dat door de minister van Financiën erkend is als een goed doel (Vanaf 40 euro fiscaal aftrekbaar) en projecten die geen goede doelen zijn. Dat laatste valt onder de zogenaamde ‘vrijgevigheid’ zonder fiscale recuperatie.

Wanneer er sprake is van aandelengebaseerde of leninggebaseerde crowdfunding gelden de normale regels voor om het even welk aandeel of lening.

Overheid als goed doel

Afgaande op het succes van bovenvermelde private initiatieven van crowdfunding is het misschien geen slecht idee voor de federale overheid om ook een beroep te doen op crowdfunding in plaats van de verplichte belastingen. “Theoretisch kan dat perfect en wordt dit al gedaan in de vorm van volksleningen”, zegt Michel Maus, fiscaal expert aan de Vrije Universiteit Brussel. “Wie inschrijft op een dergelijke lening, moet bovendien maar 15 in plaats van de klassieke 25 procent roerende voorheffing betalen. Ook schenkingen aan de overheid zijn mogelijk en financieel aftrekbaar.”

“Eigenlijk is crowdfunding een systeem dat door de overheid al lang wordt aangewend en nu door de privésector is gekopieerd”, legt Maus uit. “Zowel de Vlaamse als de federale overheid doen via allerlei fondsen aan crowdfunding. Denk maar aan het Startersfond, het Kringloopfonds, het Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost en het Fonds voor Microkredieten. Via deze fondsen geeft de overheid leningen aan allerlei projecten. Maar omdat ze daarvoor zelf niet over het nodige kapitaal beschikt, vraagt ze middelen aan het grote publiek via aandelen en obligaties, dat op zijn beurt wordt gestimuleerd met fiscale beloningen.”