‘Burgers moeten nauwer betrokken worden bij het bestuur van intercommunales’

‘Meer dan ooit ligt de sleutel van onze energietoekomst bij een samenleving die verstandig samenwerkt met haar overheden’, schrijven Dirk Barrez en Dirk Van de Poel van EnergieDemocratie Vlaanderen. ‘Maar echte publiek-civiele samenwerking en burgerparticipatie is meer dan enkel het spaargeld van de burgers zoeken voor energieprojecten.’

Vandaag worden door de regering al openingen gecreëerd om burgers financieel te laten participeren in windmolens of zonneparken. De situatie is nog niet optimaal, want van een echte burgerparticipatie is nog geen sprake. Maar laten we de openingen die er zijn wel ten volle benutten om samen te werken tussen overheden en burgers, en eindelijk een nieuwe wind te laten waaien. Want het inzicht dat een duurzaam energiesysteem van levensbelang is voor elke samenleving, groeit snel.

Stilaan groeit ook hier het besef dat energie én de bijbehorende distributienetwerken commons of publiek goed vormen. Zij horen in handen te zijn van de samenleving, zowel van (lokale) overheden alsook rechtstreeks van de burgers die zich verenigen in hun coöperaties

.

Een radicale keuze voor publiek-civiele samenwerking

Deze publiek-civiele samenwerking biedt meteen ook het beste antwoord om de weinig transparante structuren van onze intercommunales om te vormen tot nieuwe transparante publieke bedrijven die politici en burgers samen beheren. Dat politici daar zetelen is vanuit democratisch oogpunt een goede zaak, maar zij kunnen het niet alleen. In de 21^ste eeuw is het pakken intelligenter om de burgers veel nauwer te laten participeren in die intercommunales en hen voluit te betrekken bij het bestuur ervan. Zo versterken representatieve en participatieve democratie elkaar.

Vergeet niet, burgers zijn niet enkel als gebruikers de eerste belanghebbenden. Ze zijn steeds meer zelf producent van hernieuwbare energie, en zo ook betrokken partij. Een extra reden is dat de energietransitie grote investeringen vergt, en dat kan in principe een goede bestemming zijn voor het spaargeld van burgers. Maar alleen een publiek-civiele samenwerking mét evenwaardige zeggenschap vanwege de burgers, kan garanderen dat de lusten en de lasten daarvan op een rechtvaardige wijze verdeeld geraken.

Nieuwe democratie

Om al die redenen moeten we nu ronduit kiezen voor deze publiek-civiele samenwerking. Als burgers en besturen samen het publiek goed beheren, kan een nieuwe democratie ontstaan. Zo wordt een beroep gedaan op hun geld, en hun expertise. Deze nieuwe democratie kan dan later ook doorgetrokken worden in andere domeinen, zoals wonen.

Tijd voor echte burgerparticipatie. Wat willen we concreet?

Een jaar geleden stimuleerden wij een publiek debat over de keuze van netbeheerder Eandis om buitenlands kapitaal te zoeken. Dat gebeurde uiteindelijk niet. Sindsdien hebben wij ons met anderen verzameld in EnergieDemocratie Vlaanderen om concreet te werken aan verregaande burgerparticipatie in alles wat met energie te maken heeft. Hoofddoel is een verankering van de hernieuwbare energieproductie en van de energienetwerken bij zowel de (lokale) overheden als bij de burgers.

In Duitsland zijn alvast twee derde van de windmolens, zonnepanelen en andere hernieuwbare energie in handen van burgers, lokale gemeenschappen en landbouwers. In Vlaanderen proberen steeds meer energiecoöperaties een zelfde dynamiek gestalte te geven en deze burgerenergie vleugels te geven. Hopelijk lukt het verder ook om nuttig samen te werken met overheden.

Voor de energienetwerken moet de lat nog hoger: alleen (lokale) overheden en burgers kunnen er mede-eigenaars van zijn. Dit doel past in een stroming – ook bij steeds meer politici – dat alle netwerken die ‘via de straat lopen’ in publieke-civiele handen horen te zijn en te blijven, van riolering, water, gas, elektriciteit en warmte tot telecommunicatie en digitale bandbreedte.

EnergieDemocratie Vlaanderen werkt daarom alvast aan de oprichting van één of meer coöperaties van burgers die mee willen investeren in die netwerken. Zo worden ze mede-eigenaar en hun coöperaties stellen hen in staat om samen mee verantwoordelijkheid te dragen, tot en met op bestuursniveau. Om werkelijke zeggenschap te verwerven in de energienetwerken is het aangewezen dat deze burgercoöperaties participeren in het kapitaal van de intercommunales.

Natuurlijk is dit een werk werk van lange adem. Maar deze coöperatieve werking kan snel aan momentum winnen door verstandige communicatie, door brede gedragenheid in de georganiseerde samenleving, door groeiend vertrouwen in het beheer en de gezonde toekomst van de netwerken en door een faire, stabiele vergoeding van het ingebrachte kapitaal. Dan kan de instap van vooral spaargeld verrassend groot zijn.

In het begin brengen de burgercoöperaties nog niet veel kapitaal aan. Toch bepleit EnergieDemocratie Vlaanderen meteen een minimale vertegenwoordiging in de besturen van de netwerken. Hoe? Door de noodzakelijke onafhankelijke bestuurders te zoeken onder de talrijke burgers die zich betrokken voelen bij deze netwerken en zich daarom organiseren in deze burgercoöperaties.

Als burgers, politici én hun intercommunales elkaar vinden in een toekomstgerichte dynamiek, kunnen we snel twee reuzenstappen zetten in de omslag naar een duurzaam energiesysteem. We dichten de kloof burger-politiek en burgers zitten mee aan het stuur van de noodzakelijke transitie naar hernieuwbare energie.

Dirk Barrez – hoofdredacteur Pala.be en auteur Transitie. Onze welvaart van morgen.

Dirk Van de Poel – voorzitter TransitieNetwerk Middenveld

Beiden zijn mede-initiatiefnemer van EnergieDemocratie Vlaanderen