‘Brussel kan gewoon geen volwaardig gewest zijn, dat bewijst de afgang van rijkste naar armste regio’

MR-kopstukken Pierre-Yves Jeholet en Jean-Luc Crucke pleiten voor een België met vier gewesten. Brussel zou daarin een volwaardig gewest zijn. Daar hebben N-VA-Kamerleden Hendrik Vuye en Veerle Wouters bedenkingen bij.

MR-kopstukken Pierre-Yves Jeholet en Jean-Luc Crucke pleiten voor een België met vier gewesten. Wat zijn de voor- en nadelen van dit model, vragen N-VA-Kamerleden Veerle Wouters en Hendrik Vuye zich af.

Donderslag bij heldere hemel. Twee MR-kopstukken pleiten in Le Soir voor een België met vier gewesten. Exit de gemeenschappen. Die kopstukken zijn niet eender wie. Pierre-Yves Jeholet is fractievoorzitter in het Waalse parlement en burgemeester van Herve. Jean-Luc Crucke is niet alleen de dynamische burgemeester van Frasnes-lez-Anvaing, maar tevens Waals parlementslid en vooral de eerste ondervoorzitter van MR.

Het kan verkeren, ooit was er de ‘nation francophone‘ van Gol

In 1993 breekt Jean Gol, de welhaast mythische oud-voorzitter van de Franstalige liberalen, een lans voor de ‘nation francophone‘. In die context zullen de Franstalige liberalen datzelfde jaar een samenwerking opzetten met het fransdolle FDF. Het voorstel van Gol blijft vrij vaag. Hij heeft het over een bevoorrechte relatie van Wallonië en de Franse Gemeenschap met Frankrijk.

Wat Jean Gol echt bedoelt valt moeilijk te achterhalen. 20 jaar na zijn dood verklaart zijn weduwe in La Libre Belgique: ‘En cas d’indépendance de la Flandre, il pensait qu’il faudrait se rattacher, soit à une nation francophone, soit à la France‘. Het mysterie blijft.

Louis Michel, die na het overlijden van Gol op 18 september 1995 de nieuwe voorzitter wordt van de Franstalige liberalen, zwakt het discours af tot een ‘espace francophone‘. Wat is dat? Het mysterie wordt nog groter.

De Icarusvlucht van Jean-Marie Séverin

In 2001 blaast de liberale voorzitter van het parlement van de Franse Gemeenschap de gedachte van een ‘nation francophone‘ nieuw leven in.

Jean-Marie Séverin pleit bij de opening van het parlementaire jaar voor een fusie van de Franse Gemeenschap en het Waalse Gewest. Naar zijn mening, binnen de structuren van de Franse Gemeenschap. Het blijkt politieke zelfmoord. Liberaal partijvoorzitter Daniel Ducarme dwingt Séverin tot ontslag. Exit Séverin. Exit ‘la nation francophone‘.

Ceci n’est pas une pipe

België is een federale staat, samengesteld uit gemeenschappen en gewesten. Zo staat het toch in artikel 1 van de Grondwet. Zo eenvoudig is het echter niet.

Sedert 1980 oefent de Vlaamse Gemeenschap alle bevoegdheden van het gewest uit. Vlaanderen kent één regering en één parlement. Niet zo in Franstalig België. Franse Gemeenschap en Waalse Gewest hebben elk een parlement en een regering. Bij toepassing van artikel 138 van de Grondwet wordt de Franse Gemeenschap in 1993 uitgekleed. Belangrijke bevoegdheden worden overgedragen aan het Waalse Gewest en – voor het Brusselse grondgebied – aan de Franse Gemeenschapscommissie.

De Franse Gemeenschap is een light-product, nagenoeg zonder persoonsgebonden bevoegdheden. Ze is uitsluitend bevoegd voor kerntaken, zoals cultuur en onderwijs.

Dit verklaart ook de eenzijdig doorgevoerde naamswijziging van de Franse Gemeenschap in Fédération Wallonie-Bruxelles. De Franse Gemeenschap is geen ‘gemeenschap tussen Franstaligen’ meer, en zeker geen ‘nation francophone‘. Het is nog slechts een federatie tussen twee in hun ogen Franstalige gewesten, waarbij men graag vergeet dat er te Brussel ook Vlamingen leven.

Primauté du fait régional

We schreven reeds eerder dat staatsrecht twee doelen beoogt: welvaartscreatie en pacificatie (vreedzaam samenleven). Dit uitgangspunt delen Crucke en Jeholet. Ze benadrukken dat staatshervorming en economische ontwikkeling hand in hand gaan. Instellingen moeten de economische ontplooiing vergemakkelijken. Helaas is het Belgische kluwen dermate ingewikkeld dat dit doel helemaal niet wordt bereikt.

Voor Crucke en Jeholet bestaat een efficiënt België uit vier gewesten: het Waalse Gewest, het Vlaamse Gewest, het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest en het Duitstalige Gewest. In dit model krijgen de gewesten alle deelstatelijke bevoegdheden, dus ook cultuur en onderwijs.

Wat met de Fédération Wallonie-Bruxelles? Deze kan blijven voortbestaan, maar dan enkel voor de bevoegdheden die gewesten beslissen samen uit te oefenen. Kijken wat we samen willen doen, is het criterium. Zo bekeken gaat het veeleer om een Confédération Wallonie-Bruxelles. In een interview naar aanleiding van hun opiniestuk, zijn ze nog scherper. Op termijn wordt de Fédération een lege huls, zonder nut. Ze zien meer heil in een samenwerking tussen de vier gewesten, bijvoorbeeld via samenwerkingsakkoorden. Terecht, vrijwillige samenwerking werkt beter dan gedwongen samenwerking.

Crucke en Jeholet willen komaf maken met de vier Franstalige parlementen en de 4 Franstalige regeringen. Dit zijn dan: Franse Gemeenschap, Waalse Gewest, Franse Gemeenschapscommissie en – want anders klopt de rekening niet – het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest. In cauda est venemun. Brussel is voor beide Waalse parlementsleden een volwaardig gewest. Meer nog, het is een Franstalig gewest. Ze verzetten zich bovendien met klem tegen iedere vorm van medebeheer.

Bruxelles, région à part entière?

Het Brusselse Gewest is geen successtory. Bij de oprichting van het gewest in 1989 was Brussel de rijkste regio van het land. Het gewest boert nadien gestaag achteruit. Vanaf het aanslagjaar 1995 – het gewest bestaat dan zes jaar – situeert het gemiddelde inkomen van de Brusselaar zich onder het landelijk gemiddelde. De armoedecijfers zijn er nu hallucinant. Eén kind op drie groeit op onder de armoedegrens. Volgens het Waalse instituut voor statistiek kent Brussel een armoedegraad van 34 %.

Hier komt de kat op de koord. Brussel kan maar een ‘région à part entière‘ zijn, mits Vlaanderen jaarlijks zakken geld versluist naar Brussel. Maar waarom zou Vlaanderen dit doen? Een volwaardig Brussels Gewest, moet een volwaardige financiële verantwoordelijkheid dragen. Maar net dat kan Brussel niet.

Dat twee Waalse parlementsleden zo makkelijk afstand nemen van Brussel valt nog enigszins te begrijpen. De verhoudingen tussen Brussel en Wallonië zijn helemaal anders dan tussen Vlaanderen en Brussel. De historische banden zijn anders. Zo is Brussel nooit een Waalse stad geweest.

Maak van Brussel geen bodemloos vat

Brussel kan gewoon geen volwaardig gewest zijn. De afgang van rijkste naar armste regio sedert de oprichting van het gewest bewijst dit ten volle. Brussel heeft Vlaanderen en Wallonië nodig.

Het Brussel-model van N-VA biedt alvast het voordeel dat Brussel geresponsabiliseerd wordt. Het oefent ook op autonome wijze de grondgebonden bevoegdheden uit, zoals economisch beleid, milieu, politie, mobiliteit, … Voor de persoonsgebonden bevoegdheden sluiten de Brusselaars, naar hun keuze aan bij Vlaanderen of Wallonië. Dit is een Brussels Gewest met Vlaanderen, niet ten koste van Vlaanderen.

Voor wie het eens van een ander wil horen. In zijn memoires schrijft PS-coryfee Merry Hermanus, jarenlang een zwaargewicht binnen de Brusselse PS: Zonder een grondige hervorming van de Brusselse instellingen, zal Brussel nooit meer zijn dan een Danaïdenvat … een bodemloos vat, dat men nooit zal kunnen volscheppen.