‘Wie zo veel geld heeft als Bezos, heeft ook alle macht om iets aan de economie te veranderen’

Martha Balthazar is theatermaker. Haar column verschijnt tweewekelijks in Knack, afwisselend met de column van Jeugdraad-voorzitter Amir Bachrouri.

De prijzen stijgen, de armoede neemt toe en het vermogen van de allerrijksten ook. Die economische situatie baart het overgrote deel van de bevolking zorgen. ’s Avonds kijken we, misschien om die zorgen te vergeten, toch massaal naar het leven van onze lievelingsmiljardairs, The Kardashians, of lokale multimiljonairs, De Verhulstjes. In een tijd waarin debatten over onderdrukking op basis van kleur, seksualiteit of gender stevig woeden, blijft een kritisch discours over ‘economische identiteit’, of iets wat op een hedendaags klassedebat lijkt, veelal uit. We erkennen wel dat het morbide monopolyspel dat we de economie noemen altijd dezelfde mensen liet verliezen en andere laat winnen. En toch erkennen we in die ongelijkheid geen rechtstreekse onderdrukking.

De rijken lijken dan ook al een tijdje niet meer op monopolymannetjes: ze dragen geen grote hoeden en gedragen zich niet als sadistische snobs. Ze zijn relatable, zoals de Kardashians, in designjoggingbroek en op peperdure maar heel gewone sneakers. Ze profileren zich niet als superieure en onverschillige machthebbers, maar stoppen veel energie in het creëren van een goed imago. Ze zijn ‘ooit’ klein begonnen, zo luidt een hardnekkige moderne mythe, met niet veel meer dan ‘een idee’, en zijn dan rijk geworden ‘dankzij hard werk en doorzettingsvermogen’. Nu zijn het filantropen, visionairs, influencers die investeren in de toekomst. Het zijn mensen zoals u en ik, die ook al eens inzitten met de staat van de wereld. Dat alles moet ons laten geloven dat ze die astronomische hoeveelheid rijkdom verdienen, dat ze rechtvaardige winnaars zijn van de economie, maar dat ze evengoed niet verantwoordelijk zijn voor wat die aanricht.

Interviews met de rijkste cowboys ter wereld gaan over Jeff Bezos’ favoriete boek, of over de ochtendroutine van de ceo van Nike. Ze gaan niet over de penibele werksituatie bij Amazon of de wantoestanden in Chinese Nike-fabrieken. Ze gaan ook niet over het verdrietig kleine percentage belastingen dat die mensen betalen. Het is goed je te bedenken hoeveel geld een miljard werkelijk is: als een euro een seconde is, moet je 32 jaar tellen om aan een miljard te komen. Voor Bezos’ bezit moet je 211 jaar tellen. Zo veel geld verdien je niet door hard te werken of slim te dromen, maar door aan het juiste eind van een op uitbuiting steunend systeem te staan. Uitbuiting van de werkende klasse en van de natuur. Zelfs al is de economie niet te begrijpen als een taart, waar wie meer pakt ervoor zorgt dat de rest minder heeft, een miljard euro bezitten is het hoarden van rijkdom, het fabriceren van ongelijkheid en het verzieken van een economie. Wie zo veel geld heeft, heeft ook alle macht om iets aan de economie te veranderen. Wie zo veel geld bezit, doet dat onvermijdelijk maar ook doelbewust op de kop van veel mensen, en verdient het niet om ook nog eens door die mensen bewonderd of zelfs begrepen te worden.